Copernicus

W mini serii "Ewolucje" dr hab. Szymon Drobniak i Łukasz Kwiatek rozmawiają o współczesnych trendach w biologii ewolucyjnej. W czwartym odcinku mówią o epigenetyce, czyli badaniu wpływu chemicznych cząsteczek przyczepionych do DNA na ekspresję genów. Jaką rolę w zmianach epigenetycznych odgrywają czynniki środowiskowe? Czy nabyte zmiany epigenetyczne można przekazać potomstwu? Czy epigenetyka dowodzi, że dramatyczne wydarzenia (np. klęski głodu, wojny, trauma) mogą wywierać wpływ na kolejne pokolenia? I czy stanowi epigenom stanowi pewien "bufor" dla organizmów, umożliwiający im lepsze dostosowanie do środowiska i szybsze reagowania na jego zmienność?   Szymon Drobniak pracuje w Instytucie Nauk o Środowisku UJ na Uniwersytecie Nowej Południowej Walii w Sydney. Zajmuje się m.in. genetyką i ekologią ewolucyjną. Popularyzator nauki związany z "Przekrojem", "Tygodnikiem Powszechnym" i naszym kanałem Youtube, członek stowarzyszenia Rzecznicy Nauki.   Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

W mini serii "Ewolucje" dr hab. Szymon Drobniak i Łukasz Kwiatek rozmawiają o współczesnych trendach w biologii ewolucyjnej. W trzecim odcinku mówią o tym, jak w biolodzy ewolucyjni zainteresowali się badaniem mikrobiomu - czyli wszystkich mikroorganizmów, które występują na powierzchni ciał zwierząt (w tym ludzi) i zamieszkują ich układ pokarmowy.  W jakie interakcje wchodzą te organizmy między sobą i z komórkami gospodarzy? Czy mikrobiom można dziedziczyć? Od czego zależy jego skład? I czy jego zaburzenia wpływają na nasze zdrowie?   Szymon Drobniak pracuje w Instytucie Nauk o Środowisku UJ na Uniwersytecie Nowej Południowej Walii w Sydney. Zajmuje się m.in. genetyką i ekologią ewolucyjną. Popularyzator nauki związany z "Przekrojem", "Tygodnikiem Powszechnym" i naszym kanałem Youtube, członek stowarzyszenia Rzecznicy Nauki.   Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

W mini serii "Ewolucje" dr hab. Szymon Drobniak i Łukasz Kwiatek rozmawiają o współczesnych trendach w biologii ewolucyjnej. W drugim odcinku rozmawiają o zwierzęcych osobowościach, czyli powtarzalnych i mierzalnych schematach zachowań właściwych dla danego osobnika, które mają wpływ na jego dostosowanie do środowiska. Jak pojęcie zwierzęcych osobowości trafiło do współczesnej biologii? Jakie typy osobowości można wyróżnić? Czy warto się tym pojęciem posługiwać? Jak bada się osobowości u zwierząt - i czy badania te pokazują, że zwierzęta mogą mieć pewną psychiczną głębię?   Szymon Drobniak pracuje w Instytucie Nauk o Środowisku UJ na Uniwersytecie Nowej Południowej Walii w Sydney. Zajmuje się m.in. genetyką i ekologią ewolucyjną. Popularyzator nauki związany z "Przekrojem", "Tygodnikiem Powszechnym" i naszym kanałem Youtube, członek stowarzyszenia Rzecznicy Nauki.   Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

W mini serii "Ewolucje" dr hab. Szymon Drobniak i Łukasz Kwiatek rozmawiają o współczesnych trendach w biologii ewolucyjnej. W pierwszym odcinku odwołują się do samego pojęcia trendu ewolucyjnego, czyli podobnych zmian ewolucyjnych występujących u różnych grup organizmów. Czy takie pojęcie jest dziś naukowo użyteczne? Czy można mówić o globalnych trendach ewolucji? W rozmowie pojawia się także temat dydaktyki biologii, a zwłaszcza różnic między obecnym nauczaniem na temat ewolucji w Polsce i Australii.   Szymon Drobniak pracuje w Instytucie Nauk o Środowisku UJ na Uniwersytecie Nowej Południowej Walii w Sydney. Zajmuje się m.in. genetyką i ekologią ewolucyjną. Popularyzator nauki związany z "Przekrojem", "Tygodnikiem Powszechnym" i naszym kanałem Youtube, członek stowarzyszenia Rzecznicy Nauki.   Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

Czy w przyszłości będziemy rozmawiać ze “sztucznymi umysłami”? Skąd się wzięła sztuczna inteligencja? Czy udało się już zdać test Turinga? Czy “ogólna” sztuczna inteligencja jest możliwa? Czy robot może być naszym terapeutą? Czy korzystanie z aplikacji terapeutycznej jest jak czytanie książki samopomocowej czy jak rozmowa z człowiekiem? „Czego nie wiemy o umyśle?” to podcast skoncentrowany na pytaniach. Mimo że ludzkość od tysiącleci głowi się nad tym, czym umysł jest i jak działa, dalej na ten temat więcej nie wiadomo, niż wiadomo. Dynamiczny rozwój psychologii, neuronauki i kognitywistyki w ostatnich kilku dekadach pozwolił odpowiedzieć tylko na nieliczne spośród zadawanych dotychczas pytań. Równocześnie otworzył horyzont nowych tajemnic, odsłaniając zagadnienia, o których nawet nie wiedzieliśmy, że o nich nie wiemy. Celem naszego podcastu jest wspólne spojrzenie na (a może nawet poza!) ten horyzont. Czego nie wiemy o umyśle, starają się ustalić dwaj badacze z Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dr hab. Mateusz Hohol, prof. UJ zajmuje się szeroką gamą zagadnień z zakresu kognitywistyki i psychologii, w szczególności poznaniem matematycznym. Jest kierownikiem Mathematical Cognition and Learning Lab na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dr Jędrzej Grodniewicz zajmuje się filozofią umysłu i jej punktami stycznymi z filozofią psychiatrii, języka i epistemologią. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

Czym są i skąd biorą się pojęcia? Które pojęcia są wrodzone? Jaką rolę pojęcia pełnią w naszym życiu mentalnym? Czy wszystkie pojęcia są tak samo skomplikowane? Co to znaczy, że nasz system pojęciowy jest “produktywny” i “systematyczny”? Czy można mieć pojęcia nie mając języka? „Czego nie wiemy o umyśle?” to podcast skoncentrowany na pytaniach. Mimo że ludzkość od tysiącleci głowi się nad tym, czym umysł jest i jak działa, dalej na ten temat więcej nie wiadomo, niż wiadomo. Dynamiczny rozwój psychologii, neuronauki i kognitywistyki w ostatnich kilku dekadach pozwolił odpowiedzieć tylko na nieliczne spośród zadawanych dotychczas pytań. Równocześnie otworzył horyzont nowych tajemnic, odsłaniając zagadnienia, o których nawet nie wiedzieliśmy, że o nich nie wiemy. Celem naszego podcastu jest wspólne spojrzenie na (a może nawet poza!) ten horyzont. Czego nie wiemy o umyśle, starają się ustalić dwaj badacze z Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dr hab. Mateusz Hohol, prof. UJ zajmuje się szeroką gamą zagadnień z zakresu kognitywistyki i psychologii, w szczególności poznaniem matematycznym. Jest kierownikiem Mathematical Cognition and Learning Lab na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dr Jędrzej Grodniewicz zajmuje się filozofią umysłu i jej punktami stycznymi z filozofią psychiatrii, języka i epistemologią. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

Kto i po co oszukuje samego siebie? Czy jest to zjawisko powszechne? Jak rozwikłać związane z tym paradoksy? Czy nasz umysł jest podzielony na częściowo niezależne od siebie fragmenty? „Czego nie wiemy o umyśle?” to podcast skoncentrowany na pytaniach. Mimo że ludzkość od tysiącleci głowi się nad tym, czym umysł jest i jak działa, dalej na ten temat więcej nie wiadomo, niż wiadomo. Dynamiczny rozwój psychologii, neuronauki i kognitywistyki w ostatnich kilku dekadach pozwolił odpowiedzieć tylko na nieliczne spośród zadawanych dotychczas pytań. Równocześnie otworzył horyzont nowych tajemnic, odsłaniając zagadnienia, o których nawet nie wiedzieliśmy, że o nich nie wiemy. Celem naszego podcastu jest wspólne spojrzenie na (a może nawet poza!) ten horyzont. Czego nie wiemy o umyśle, starają się ustalić dwaj badacze z Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dr hab. Mateusz Hohol, prof. UJ zajmuje się szeroką gamą zagadnień z zakresu kognitywistyki i psychologii, w szczególności poznaniem matematycznym. Jest kierownikiem Mathematical Cognition and Learning Lab na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dr Jędrzej Grodniewicz zajmuje się filozofią umysłu i jej punktami stycznymi z filozofią psychiatrii, języka i epistemologią. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

Czym różnią się iluzje od halucynacji? Skąd się biorą i z czego wynikają? Czy związane są tylko z zaburzeniami psychicznymi? Czy synestezja jest rodzajem halucynacji? Czym halucynacje różnią się od urojeń? Jakie jest prawdopodobieństwo, że żyjemy w symulacji? „Czego nie wiemy o umyśle?” to podcast skoncentrowany na pytaniach. Mimo że ludzkość od tysiącleci głowi się nad tym, czym umysł jest i jak działa, dalej na ten temat więcej nie wiadomo, niż wiadomo. Dynamiczny rozwój psychologii, neuronauki i kognitywistyki w ostatnich kilku dekadach pozwolił odpowiedzieć tylko na nieliczne spośród zadawanych dotychczas pytań. Równocześnie otworzył horyzont nowych tajemnic, odsłaniając zagadnienia, o których nawet nie wiedzieliśmy, że o nich nie wiemy. Celem naszego podcastu jest wspólne spojrzenie na (a może nawet poza!) ten horyzont. Czego nie wiemy o umyśle, starają się ustalić dwaj badacze z Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dr hab. Mateusz Hohol, prof. UJ zajmuje się szeroką gamą zagadnień z zakresu kognitywistyki i psychologii, w szczególności poznaniem matematycznym. Jest kierownikiem Mathematical Cognition and Learning Lab na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dr Jędrzej Grodniewicz zajmuje się filozofią umysłu i jej punktami stycznymi z filozofią psychiatrii, języka i epistemologią. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

W najnowszym odcinku podcastu „Nauka na żywo” rozmawiamy o zaletach najnowszych metod mobilizacji komórek szpiku kostnego do krwi. Omawiamy mechanizmy różnicowania się komórek macierzystych. Dyskutujemy możliwości potencjalnego zastosowania klinicznego protoporfiryny kobaltu. Czym są i w jaki sposób różnicują się komórki macierzyste? Na czym polega mechanizm wymiany komórek krwi? W jaki sposób można pobudzić organizm do produkcji takich komórek? Jakie nadzieje dają wyniki bieżących badań w tym zakresie? Jak można te wyniki wykorzystać klinicznie? M.in. na takie pytania odpowiadała dr Agata Szade. Agata Szade – biotechnolog pracująca na Uniwersytecie Jagiellońskim. Odbywała staże w Laboratoire d’Immunology et d’Embryologie Moléculaires w Orleanie oraz na Uniwersytecie Stanforda. Podczas studiów doktoranckich na Wydziale Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii UJ, badając rolę oksygenazy hemowej w raku płaskonabłonkowym, zaobserwowała nieznane wcześniej działanie protoporfiryny kobaltu wywołujące mobilizację komórek szpiku kostnego do krwi. Rozmowę poprowadził Piotr Urbańczyk. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

Czym jest mowa wewnętrzna i czym różni się od zewnętrznej? Z jakich elementów się składa i czego dotyczy? Kto mówi do siebie i o czym? Kiedy mowa wewnętrzna pomaga, a kiedy przeszkadza? Czy mowa wewnętrzna to “język myśli”? Co było pierwsze: mówienie do siebie czy mówienie do innych? „Czego nie wiemy o umyśle?” to podcast skoncentrowany na pytaniach. Mimo że ludzkość od tysiącleci głowi się nad tym, czym umysł jest i jak działa, dalej na ten temat więcej nie wiadomo, niż wiadomo. Dynamiczny rozwój psychologii, neuronauki i kognitywistyki w ostatnich kilku dekadach pozwolił odpowiedzieć tylko na nieliczne spośród zadawanych dotychczas pytań. Równocześnie otworzył horyzont nowych tajemnic, odsłaniając zagadnienia, o których nawet nie wiedzieliśmy, że o nich nie wiemy. Celem naszego podcastu jest wspólne spojrzenie na (a może nawet poza!) ten horyzont. Czego nie wiemy o umyśle, starają się ustalić dwaj badacze z Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dr hab. Mateusz Hohol, prof. UJ zajmuje się szeroką gamą zagadnień z zakresu kognitywistyki i psychologii, w szczególności poznaniem matematycznym. Jest kierownikiem Mathematical Cognition and Learning Lab na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dr Jędrzej Grodniewicz zajmuje się filozofią umysłu i jej punktami stycznymi z filozofią psychiatrii, języka i epistemologią. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

W kolejnym odcinku podcastu „Nauka na żywo” rozmawiamy o psychologicznych badaniach celów i motywacji. Rozważamy, co wpływa na natężenie podstawowych potrzeb psychologicznych, co je uruchamia i w jaki sposób się je zaspokaja. Przyglądamy się genezie ekstremizmów i zachowań ekstremalnych. Czym dla psychologia są cele? Czym różnią się od motywacji i potrzeb? Jak i w jakich kontekstach się je bada? Jak ludzie przełączają się miedzy celami i jak funkcjonują w złożonym, wielocelowym systemie? Czy można mówić o strukturze celów? Do czego może doprowadzić zaburzenie równowagi takiej struktury? Czym różni się psychologia poznawcza od psychologii społecznej? W jaki sposób nabywamy wiedzę? M.in. na takie pytania odpowiadał dr Ewa Szumowska. Ewa Szumowska – badaczka w Zakładzie Psychologii Społecznej w Instytucie Psychologii UJ oraz członkini Center for Social Cognitive Studies, Association for Psychological Science i European Association of Social Psychology. Autorka i współautorka publikacji naukowych w czasopismach takich jak „Psychological Review”, „Psychological Inquiry”, „Perspectives on Psychological Science”, „Cognition” i „Personality and Individual Differences”. Zajmuje się motywacją, formowaniem wiedzy, wielozadaniowością i ekstremizmem. Rozmowę poprowadził Piotr Urbańczyk. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł. Słuchaj nas w formie podcastu: https://open.spotify.com/show/6NGqEBjecA1J0SXx6tdYw8 https://www.google.com/podcasts?feed=aHR0cHM6Ly9hbmNob3IuZm0vcy9kMmQzOWI0L3BvZGNhc3QvcnNz https://podcasts.apple.com/us/podcast/granice-nauki/id1475638662?uo=4 https://anchor.fm/copernicus-center

Jakie są najważniejsze teorie na temat powstania i działania świadomości? Czy świadomość to rzecz czy funkcja? Co to znaczy być dualistą? Czy cząstki świadomości są wszędzie? Czy być świadomym to oglądać, co dzieje się w naszym umyśle? Czy rozwiązanie zagadki świadomości leży w fizyce kwantowej? „Czego nie wiemy o umyśle?” to podcast skoncentrowany na pytaniach. Mimo że ludzkość od tysiącleci głowi się nad tym, czym umysł jest i jak działa, dalej na ten temat więcej nie wiadomo, niż wiadomo. Dynamiczny rozwój psychologii, neuronauki i kognitywistyki w ostatnich kilku dekadach pozwolił odpowiedzieć tylko na nieliczne spośród zadawanych dotychczas pytań. Równocześnie otworzył horyzont nowych tajemnic, odsłaniając zagadnienia, o których nawet nie wiedzieliśmy, że o nich nie wiemy. Celem naszego podcastu jest wspólne spojrzenie na (a może nawet poza!) ten horyzont. Czego nie wiemy o umyśle, starają się ustalić dwaj badacze z Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dr hab. Mateusz Hohol, prof. UJ zajmuje się szeroką gamą zagadnień z zakresu kognitywistyki i psychologii, w szczególności poznaniem matematycznym. Jest kierownikiem Mathematical Cognition and Learning Lab na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dr Jędrzej Grodniewicz zajmuje się filozofią umysłu i jej punktami stycznymi z filozofią psychiatrii, języka i epistemologią. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

Co to znaczy, że jesteśmy świadomi i czego możemy być świadomi? Jak to jest być kotem, nietoperzem lub filozofem? Skąd wzięła się świadomość? Czy wszystkie problemy z nią związane są tak samo trudne? Jak świadomość ma się do samoświadomości, a jak do nieświadomości? „Czego nie wiemy o umyśle?” to podcast skoncentrowany na pytaniach. Mimo że ludzkość od tysiącleci głowi się nad tym, czym umysł jest i jak działa, dalej na ten temat więcej nie wiadomo, niż wiadomo. Dynamiczny rozwój psychologii, neuronauki i kognitywistyki w ostatnich kilku dekadach pozwolił odpowiedzieć tylko na nieliczne spośród zadawanych dotychczas pytań. Równocześnie otworzył horyzont nowych tajemnic, odsłaniając zagadnienia, o których nawet nie wiedzieliśmy, że o nich nie wiemy. Celem naszego podcastu jest wspólne spojrzenie na (a może nawet poza!) ten horyzont. Czego nie wiemy o umyśle, starają się ustalić dwaj badacze z Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dr hab. Mateusz Hohol, prof. UJ zajmuje się szeroką gamą zagadnień z zakresu kognitywistyki i psychologii, w szczególności poznaniem matematycznym. Jest kierownikiem Mathematical Cognition and Learning Lab na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dr Jędrzej Grodniewicz zajmuje się filozofią umysłu i jej punktami stycznymi z filozofią psychiatrii, języka i epistemologią. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

Bohaterami kolejnego podcastu z cyklu „Nauka na żywo” są fizyka eksperymentalna, fizyka cząstek elementarnych oraz dr hab. Paweł Malecki. Rozmawiamy o najnowszych trendach i o praktyce eksperymentów w fizyce cząstek. Dyskutujemy powody, dla których sensownie można rozważać istnienie ciężkich bozonów Higgsa spoza Modelu Standardowego, oraz metody detekcji neutrin. Jak zderza się ze sobą dwa protony? W jakich sytuacjach Model Standardowy staje się niewystarczający? Jak fizyk cząstek patrzy na projekty unifikacyjne w fizyce? Jak udało się odkryć cząstkę Higgsa a jak zbadać masę neutrin? M.in. na takie pytania odpowiada prof. Malecki. Paweł Malecki – pracuje w Instytucie Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauk. Zajmuje się fizyką cząstek elementarnych i poszukiwaniem teorii fizycznych wykraczających poza Model Standardowy cząstek elementarnych. Uczestniczył m.in. w badaniach prowadzonych w CERN oraz w eksperymencie ATLAS. Rozmowę poprowadził Piotr Urbańczyk. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

W kolejnym odcinku podcastu „Nauka na żywo” przyglądamy się współczesnym neurobiologicznym badaniom nad tożsamością oraz formowaniem i postrzeganiem „ja”. Z dr Iloną Kotlewską rozmawiamy o teoretycznych podejściach oraz sposobach operacjonalizacji „ja” a także o metodach badawczych biopsychologii. Gdzie błądzą nasze myśli, gdy nie myślimy o niczym? Na jakiej podstawie możemy sądzić, że siebie z przeszłości postrzegamy jak przyjaciela? Jakie są problemy i zalety współcześnie wykorzystywanych technik obrazowania mózgu? M.in. na takie pytania odpowiadał dr Kotlewska. Ilona Kotlewska – doktor nauk biologicznych, specjalność psychofizjologia. Prowadzi badania nad świadomością własnej osoby w oparciu o techniki obrazowania pracy mózgu. Bada, w jaki sposób odróżniamy od siebie bliskich przyjaciół i obcych nam ludzi. Próbuje odkryć, jak mózg łączy fakty z życia i wspomnienia związane z innymi osobami w jedną spójną całość, tworzącą podstawę naszego JA. Rozmowę poprowadził Piotr Urbańczyk. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł". Kwota dofinansowania 540 200,00 zł, całkowita wartość zadania 600 200 zł.

Celem odcinka jest przedyskutowanie problemu szeroko pojętego zaufania do nauki. Po zdefiniowaniu na czym polegać może analiza zaufania w kontekście nauki przyjrzymy się w jaki sposób niereplikowalność badań może wpłynąć na ich ocenę oraz w jaki sposób praktyki otwartej nauki modą zmieniać nasze postrzeganie nauki, naukowców i naukowczyń. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”.

Celem odcinka jest omówienie potencjalnych skutków ubocznych wdrażania praktyk otwartej nauki w życie. Przedstawimy kwestie związane z rytualizacją i moralizacją tych praktyk. Omówimy także konsekwencje stosowania nowych standardów metodologicznych i statystycznych dla nierówności w nauce i wielkości uzyskiwanych efektów. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”. Literatura i linki: Claesen, A., Gomes, S., Tuerlinckx, F., & Vanpaemel, W. (2021). Comparing dream to reality: an assessment of adherence of the first generation of preregistered studies. Royal Society Open Science, 8(10), 211037. https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.211037 Primbs, M. A., Pennington, C. R., Lakens, D., Silan, M. A. A., Lieck, D. S., Forscher, P. S., ... & Westwood, S. J. (2022). Are Small Effects the Indispensable Foundation for a Cumulative Psychological Science? A Reply to Götz et al.(2022). Perspectives on Psychological Science. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36126652/ Wilson, B. M., Harris, C. R., & Wixted, J. T. (2022). Theoretical false positive  psychology. Psychonomic Bulletin & Review, 1-25. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35501547/ Wilson, B. M., Harris, C. R., & Wixted, J. T. (2020). Science is not a signal detection problem. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(11), 5559-5567. https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.1914237117 Corker, K. (2019). Open Science is a Behavior. https://www.cos.io/blog/open-science-is-a-behavior Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin naukowych, wstrząsa podstawami naszej wiedzy i podkopuje społeczne zaufanie do samej nauki. Nie mamy wątpliwości, że nauka odpowiedzialna społecznie musi spełniać kryteria “otwartej nauki”. Słuchaj nas także w: https://open.spotify.com/show/6NGqEBjecA1J0SXx6tdYw8 https://radiopublic.com/granice-nauki-WYYdZr https://www.google.com/podcasts?feed=aHR0cHM6Ly9hbmNob3IuZm0vcy9kMmQzOWI0L3BvZGNhc3QvcnNz https://podcasts.apple.com/us/podcast/granice-nauki/id1475638662?uo=4 https://anchor.fm/copernicus-center

Celem odcinka jest omówienie kwestii nauki obywatelskiej (citizen science), czyli takich badań naukowych, w przeprowadzeniu których pomagają i uczestniczą osoby, które nie zajmują się nauką w sposób zawodowy. Przedstawimy różne formy, w jakich amatorzy i amatorki nauki mogą włączać się w badania naukowe i zilustrujemy je przykładami z astronomii, biologii, i badań medycznych. Omówimy, jakie korzyści oraz jakie potencjalne ryzyko może się wiązać z rozszerzeniem dostępu do badań naukowych. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”.

W tym odcinku omawiamy książkę „Science of science”. Książka (opublikowana w otwartym dostępie w 2021 roku) przedstawia najnowsze badania w zakresie metanauki i systematyzuje aktualna wiedzę w tym obszarze. Dashun Wang i Albert-László Barabási odpowiadają na pytania m.in. o to, czym charakteryzują się odnoszące sukcesy zespoły naukowe, komu przypisywane są zasługi za odkrycie naukowe, czy obecność w mediach pomaga w zwiększeniu wpływu artykułów naukowych, oraz co należałoby uratować z Biblioteki Aleksandryjskiej. W odcinku przedstawiamy wybrane badania dotyczące trajektorii kariery naukowej, sieci współpracy między naukowcami, produktywności badaczek i badaczy i wpływu pojedynczych artykułów. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”. Literatura i linki: https://www.dashunwang.com/book/the-science-of-science

Celem odcinka jest zastanowienie się, czy sposób funkcjonowanie instytucji naukowej i kultura organizacyjna mają znaczenie dla otwartej nauki. Omówimy m.in. narzędzia do diagnozy instytucji oraz przykładowe materiały szkoleniowe oraz zastanowimy się, jak wprowadzać pożądane zmiany w kulturze organizacyjnej tak, aby wspierała ona rzetelność naukową. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”. Literatura i linki: UKRIO’s Self-Assessment Tool for The Concordat to Support Research Integrity https://ukrio.org/publications/concordat-self-assessment-tool/ https://ukrio.org/wp-content/uploads/UKRIO-Self-Assessment-Tool-for-The-Concordat-to-Support-Research-Integrity-V2.pdf Robson, S. G., Baum, M. A., Beaudry, J. L., Beitner, J., Brohmer, H., Chin, J. M., ... & Thomas, A. (2021). Promoting Open Science: A holistic approach to changing behaviour. Collabra: Psychology, 7(1), 30137. https://online.ucpress.edu/collabra/article/7/1/30137/119214/Promoting-Open-Science-A-Holistic-Approach-to FORRT Framework for Open and Reproducible Research Training https://forrt.org https://forrt.org/syllabus/ Berkeley Initiative for Transparency in the Social Sciences HTTPS://WWW.BITSS.ORG/ https://www.bitss.org/resource-library/ The University of Cambridge's guidelines on Good Research Practice https://www.research-integrity.admin.cam.ac.uk/research-integrity/research-integrity-statement https://www.research-integrity.admin.cam.ac.uk/research-integrity/good-research-practice https://www.research-integrity.admin.cam.ac.uk/research-integrity/research-integrity-and-good-research-practice-checklist Gernsbacher, M. A. (2018). Rewarding research transparency. Trends in cognitive sciences, 22(11), 953-956. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6195839/

W tym odcinku zajmiemy się pytaniem, czy zagregowane opinie grupy osób są w stanie trafnie przewidzieć wyniki badań naukowych np. to, czy badanie uda się zreplikować czy nie. Opowiemy o kilku inicjatywach opierających się na wykorzystaniu w tym celu rynków predykcyjnych, dyskusji grupowej oraz AI. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”. Literatura i linki: Dreber, A., Pfeiffer, T., Almenberg, J., Isaksson, S., Wilson, B., Chen, Y., ... & Johannesson, M. (2015). Using prediction markets to estimate the reproducibility of scientific research. Proceedings of the National Academy of Sciences, 112(50), 15343-15347. https://www.pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.1516179112 Gordon, M., Viganola, D., Dreber, A., Johannesson, M., & Pfeiffer, T. (2021). Predicting replicability—Analysis of survey and prediction market data from large-scale forecasting projects. Plos one, 16(4), e0248780. https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0248780 Viganola, D., Buckles, G., Chen, Y., Diego-Rosell, P., Johannesson, M., Nosek, B. A., ... & Dreber, A. (2021). Using prediction markets to predict the outcomes in the Defense Advanced Research Projects Agency's next-generation social science programme. Royal Society Open Science, 8(7), 181308. https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.181308 Yang, Y., Youyou, W., & Uzzi, B. (2020). Estimating the deep replicability of scientific findings using human and artificial intelligence. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(20), 10762-10768. https://www.pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.1909046117 Hanson, R. (1995). Could gambling save science? Encouraging an honest consensus. Social Epistemiology. 9, 3-33. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/02691729508578768?casa_token=mAsxzbQ4T9wAAAAA:wkIUcFNJfqu6TeFH2yfeRHQPQUU4Lg_vgXxbVDccbn0Lv0hizCtIugZieHYC2L3XE-jc7SnuzBU Metascience 2021 "Forecasting Scientific Outcomes" https://www.youtube.com/watch?v=PF5gUL3hGac Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin naukowych, wstrząsa podstawami naszej wiedzy i podkopuje społeczne zaufanie do samej nauki. Nie mamy wątpliwości, że nauka odpowiedzialna społecznie musi spełniać kryteria “otwartej nauki”.

W tym odcinku zajmiemy się tym, czy checklisty mogą się przydać w pracy naukowej i jeśli tak, to w jaki sposób. Przedstawimy przykładowe listy przydatne w procesie transparentnego raportowania, udostępniania danych, recenzowania czy ustalania autorstwa. Omówimy też użyteczność lab manuala i pokażemy kilka przykładowych dokumentów tego typu. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”. Literatura i linki: Aczel, B., Szaszi, B., Sarafoglou, A. et al. A consensus-based transparency checklist. Nat Hum Behav 4, 4–6 (2020). https://doi.org/10.1038/s41562-019-0772-6 https://www.nature.com/articles/s41562-019-0772-6 Transparency Checklist: http://www.shinyapps.org/apps/TransparencyChecklist/ Data Sharing checklist: https://www.teamscopeapp.com/data-sharing-checklist UK Research Integrity Office Recommended Checklist for Researchers: https://ukrio.org/wp-content/uploads/UKRIO-Recommended-Checklist-for-Researchers.pdf Reviewer checklist: https://editorresources.taylorandfrancis.com/REVIEWER-GUIDELINES/REVIEW-CHECKLIST/ Contributor Roles Taxonomy - https://credit.niso.org/about/ Aly, M. (2018). The key to a happy lab life is in the manual. Nature, 561(7721), 7-8. https://www.nature.com/articles/d41586-018-06167-w Peelle Lab Manual: http://jpeelle.net/peellelab_manual.pdf Aly Lab Manual: https://github.com/alylab/labmanual/blob/master/aly-lab-manual.pdf Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin naukowych, wstrząsa podstawami naszej wiedzy i podkopuje społeczne zaufanie do samej nauki. Nie mamy wątpliwości, że nauka odpowiedzialna społecznie musi spełniać kryteria “otwartej nauki”.

Reżyser, dramaturg, scenarzysta, dźwiękowiec, twórca kostiumów - w pracy nad spektaklem teatralnym każdy z nich wytwarza olbrzymie ilości informacji, których odbiorcą jest aktor. Od jakości tej komunikacji (a także umiejętności osób w niej uczestniczących) zależy ostateczny kształt tego, co możemy zobaczyć na scenie. Dlatego na aktorze ciąży szczególna odpowiedzialność, bo musi on dokonać syntezy tysięcy przekazywanych mu informacji. A potem przekazać je nam, widzom. Jak wygląda ten alchemiczny proces? Czy ważniejsza jest w nim wypracowana technika, czy raczej wrodzona intuicja? A może chodzi o ten najmniej uchwytny element, czyli po prostu talent? Kolejnym gościem pasma "Śniadanie Mistrzów" jest Jan Peszek, aktor i reżyser. Prowadzenie: Paulina Puślednik Projekt “Copernicus Festival 2022: Informacja” jest współfinansowany ze środków Miasta Krakowa.  Środki z budżetu Państwa: “Copernicus Festival 2022: Informacja.” w ramach programu “Społeczna odpowiedzialność nauki” przyjętego do finansowania w drodze konkursu ogłoszonego w dniu 8 marca 2021 r. przez Ministra Edukacji i Nauki. Wartość dofinansowania: 188 400,00 zł Całkowita wartość zadania: 221 900,00 zł

W paśmie „Śniadanie Mistrzów” Monika Soćko i Bartosz Soćko rozmawiają z Filipem Zielińskim o swojej drodze do gry na poziomie arcymistrzowskim, roli szachów w edukacji, a także o tym, jak przechytrzyć najgroźniejszych rywali na szachownicy – w grze, w której wszystkie ruchy i decyzje podejmowane przez zawodników są jawne, a gracze mają identyczny dostęp do informacji o aktualnej pozycji. Projekt “Copernicus Festival 2022: Informacja” jest współfinansowany ze środków Miasta Krakowa.  Środki z budżetu Państwa: “Copernicus Festival 2022: Informacja.” w ramach programu “Społeczna odpowiedzialność nauki” przyjętego do finansowania w drodze konkursu ogłoszonego w dniu 8 marca 2021 r. przez Ministra Edukacji i Nauki. Wartość dofinansowania: 188 400,00 zł Całkowita wartość zadania: 221 900,00 zł

Na czym polegają symulacje kwantowe? Co wspólnego ma fizyka attosekundowa z oglądaniem meczy tenisowych? Czym są, a czym nie są kryształy czasowe? O tym wszystkim podyskutujemy przy Śniadaniu Mistrzów z fizykiem Prof. Jakubem Zakrzewskim, kierownikiem Zakładu Optyki Atomowej w Instytucie Fizyki Teoretycznej UJ.  Prowadzenie: Tomasz Miller Projekt “Copernicus Festival 2022: Informacja” jest współfinansowany ze środków Miasta Krakowa.  Środki z budżetu Państwa: “Copernicus Festival 2022: Informacja.” w ramach programu “Społeczna odpowiedzialność nauki” przyjętego do finansowania w drodze konkursu ogłoszonego w dniu 8 marca 2021 r. przez Ministra Edukacji i Nauki. Wartość dofinansowania: 188 400,00 zł Całkowita wartość zadania: 221 900,00 zł

W Śniadaniu Mistrzów Krzysztof Story rozmawia z Wojciechem Jagielskim o jego życiu i pracy reportera wojennego – o najtrudniejszych wyjazdach oraz gromadzeniu i weryfikowaniu informacji w strefie wojny. Projekt “Copernicus Festival 2022: Informacja” jest współfinansowany ze środków Miasta Krakowa.  Środki z budżetu Państwa: “Copernicus Festival 2022: Informacja.” w ramach programu “Społeczna odpowiedzialność nauki” przyjętego do finansowania w drodze konkursu ogłoszonego w dniu 8 marca 2021 r. przez Ministra Edukacji i Nauki. Wartość dofinansowania: 188 400,00 zł Całkowita wartość zadania: 221 900,00 zł

Michał Kosiński (ur. 8 maja 1982 w Warszawie) – polski psycholog społeczny i data scientist zajmujący się badaniem ludzi poprzez pozostawiane przez nich cyfrowe ślady. Wykładowca Uniwersytetu Stanforda. Jeden z czołowych specjalistów w dziedzinie psychometrii.  W ramach Copernicus Festival opowie o swoich badaniach nad sztuczną inteligencją, m.in. o tym, że te same algorytmy, które wykorzystuje Facebook, potrafią na podstawie zdjęć twarzy przewidzieć z dużym prawdopodobieństwem wiele prywatnych cech danej osoby: jej poglądy polityczne, orientację seksualną, osobowość itd. Prof. Kosiński mówi także o tym, co badania z wykorzystaniem narzędzi big data wnoszą do współczesnej psychologii. Projekt “Copernicus Festival 2022: Informacja” jest współfinansowany ze środków Miasta Krakowa.  Środki z budżetu Państwa: “Copernicus Festival 2022: Informacja.” w ramach programu “Społeczna odpowiedzialność nauki” przyjętego do finansowania w drodze konkursu ogłoszonego w dniu 8 marca 2021 r. przez Ministra Edukacji i Nauki. Wartość dofinansowania: 188 400,00 zł Całkowita wartość zadania: 221 900,00 zł

Bohaterami kolejnego podcastu z cyklu „Nauka na żywo” są biologia ewolucyjna oraz dr hab. Szymon Drobniak. Dyskutujemy sensowność biologii uprawianej w oderwaniu od ewolucji, rozmawiamy o najnowszych trendach tej dyscypliny. Czy teoria ewolucji wyjaśniła w biologii wszystko i ostatecznie? Czy biologia ma podłoże matematyczne? Co wspólnego mają sikorki na Gotlandii i pożary w Australii? Na takie pytania odpowiada prof. Drobniak. Szymon Drobniak – biolog zajmujący się ewolucją ptaków, plastycznością organizmów w odpowiedzi na zmiany klimatu oraz biologicznym znaczeniem koloru i widzenia barwnego; projektant graficzny, ilustrator; autor reportażu „Czarne lato. Australia płonie”. https://szdrobniak.pl drobnekreski@gmail.com Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł".

W pierwszym odcinku podcastu „Nauka na żywo” przyglądamy się przykładom niepojętej skuteczności matematyki w naukach przyrodniczych, o której sześćdziesiąt lat temu pisał Eugene Paul Wigner. Z drem Tomaszem Millerem rozmawiamy o matematyce, fizyce oraz przyczynowości na zakrzywionych czasoprzestrzeniach. Czy istnieje matematyka bez liczb? Czy możliwa jest fizyka bez matematyki? Jak może wyglądać przyszła fizyka? M.in. na takie pytania odpowiada dr Miller. Tomasz Miller – doktor, fizyk matematyczny, zgłębia struktury geometryczne leżące na pograniczu ogólnej teorii względności i mechaniki kwantowej, autor i współautor kilkunastu artykułów naukowych i popularnonaukowych, adiunkt w Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki w ramach projektu „Nauka na żywo: wszechświat, życie, umysł".

Na zakończenie pierwszego sezonu przyglądamy się, czym zajmuje się metanauka, czyli nauka o nauce i jakimi metodami dysponuje. Zastanawiamy się, w jaki sposób naukowo odpowiedzieć na takie pytania o to: Jaka jest relacja między liczbą publikacji a liczbą nowych idei? Jaką rolę odgrywają sieci społeczne dla rozpowszechniania nowych idei naukowych? Jaka jest rola wielkości zespołu dla charakteru odkryć naukowych? Co pozwala przewidzieć, kto opublikuje artykuł w "Science"? Czy losowanie grantów na badania to dobry pomysł? Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”. Literatura i linki: Fortunato, S., Bergstrom, C. T., Börner, K., Evans, J. A., Helbing, D., Milojević, S., ... & Barabási, A. L. (2018). Science of science. Science, 359(6379). https://science.sciencemag.org/content/359/6379/eaao0185 Sekara, V., Deville, P., Ahnert, S. E., Barabási, A. L., Sinatra, R., & Lehmann, S. (2018). The chaperone effect in scientific publishing. Proceedings of the National Academy of Sciences, 115(50), 12603-12607. https://www.pnas.org/content/pnas/115/50/12603.full.pdf Locher, C., Moher, D., Cristea, I. A., & Naudet, F. (2021). Publication by association: how the COVID-19 pandemic has shown relationships between authors and editorial board members in the field of infectious diseases. BMJ Evidence-Based Medicine. https://ebm.bmj.com/content/ebmed/early/2021/03/30/bmjebm-2021-111670.full.pdf Azoulay, P., Graff Zivin, J. S., & Wang, J. (2010). Superstar extinction. The Quarterly Journal of Economics, 125(2), 549-589. Gross, K., & Bergstrom, C. T. (2019). Contest models highlight inherent inefficiencies of scientific funding competitions. PLoS biology, 17(1), e3000065. https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.3000065 Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin naukowych, wstrząsa podstawami naszej wiedzy i podkopuje społeczne zaufanie do samej nauki. Nie mamy wątpliwości, że nauka odpowiedzialna społecznie musi spełniać kryteria “otwartej nauki”.

Robisz doktorat i nie wiesz, czy otwarta nauka jest dla Ciebie? Kolejny odcinek dedykowany jest badaczkom i badaczom na początkowym etapie kariery naukowej, którzy zastanawiają się nad zastosowaniem praktyk otwartej nauki w swojej pracy. Opowiemy o pragmatycznych i idealistycznych powodach, dla których nigdy nie jest za wcześnie na wdrażanie tych praktyk. Przedstawimy także konkretne kroki, jakie młodzi naukowcy i naukowczynie mogą podjąć w tym kierunku oraz źródła wiedzy, z których mogą korzystać na tej drodze. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”. Kathawalla, U., Silverstein, P., & Syed, M. (2020, May 8). Easing Into Open Science: A Guide for Graduate Students and Their Advisors. https://doi.org/10.1525/collabra.18684 https://psyarxiv.com/vzjdp/ Podcasty: https://everythinghertz.com/ https://www.theblackgoatpodcast.com/ https://reproducibilitea.org/about/ Sylabusy do kursów nt otwartej nauki https://osf.io/vkhbt/ Źródła wiedzy o otwartej nauce: https://www.bitss.org/ https://www.cos.io/ https://twitter.com/OSFramework https://www.youtube.com/c/RIOTScienceClub/videos Miedzynarodowa wspolpraca np. https://psysciacc.org/about/get-involved/

Jak zawodowy fizyk wyobraża sobie świat kwantów? Na czym polega kwantowe splątanie i czym skorelowane fotony różnią się od skarpetek? Czym są (a czym nie są) komputery kwantowe? Serdecznie zapraszamy na Śniadanie Mistrzów, podczas którego o tym i o wielu innych rzeczach porozmawiamy z prof. Karolem Życzkowskim, fizykiem teoretykiem z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Centrum Fizyki Teoretycznej PAN, dyrektorem Krajowego Centrum Informatyki Kwantowej. Prowadzenie: Tomasz Miller.

Sen zazwyczaj służy nam do odpoczynku. Marzymy o nim po ciężkim dniu i traktujemy jak oczywistą potrzebę organizmu. Biologia wszak ma swoje prawa. Co jednak, gdy sen, a konkretniej marzenia senne to metoda pracy? W krainie surrealizmu sen gra pierwsze skrzypce i traktowany jest jak pełnoprawny narząd do pracy. A metody takie jak automatyczne zapisywanie (tworzenie przypadkowych zdań i ciągów zdań z zachowaniem poprawnej składni) czy automatyczne malowanie (tłumienie świadomej kontroli nad procesem twórczym) bazują właśnie na charakterze doświadczania przez śniącego obrazów. Najsłynniejszym dziełem powstałym właśnie w ten sposób jest „Pies Andaluzyjski” wyreżyserowany przez Luisa Bunuela. Scenariusz do filmu powstał według metody automatycznego zapisu w przeciągu zaledwie sześciu dni. Współautorem był sam Salvador Dali. Mimo tak intensywnej onirycznej dawki, Bunuel poczynił solidne konkretne przygotowania do premiery. Podobno niepewny reakcji krytyków i widzów na wszelki wypadek wypchał kieszenie spodni kamykami. Miały stanowić namacalny środek obrony w razie nieprzychylnego odbioru. O surrealizmie i jego nieskrępowanej sile dowiemy się więcej w czasie rozmowy Grzegorza Jankowicza z pisarką i historyczką sztuki Agnieszką Taborską.

Kiedyś to było, a teraz to nie ma. To zdanie mógłby przypisać sobie niejeden amator portretów czy akwarelowych pejzaży. Faktycznie, współczesna sztuka pojmowana jest zupełnie inaczej i dawne kanony piękna nie mają w niej zastosowania. Jak zatem rozumieć sztukę współczesną? Czy da się jej przypisać te same wartości? Jakie emocje budzi i jak znaleźć w niej swój subiektywny styl? O tym rozmawiamy z artystką Tamarą Berdowską. Prowadzenie: Diana Sałacka

Jesteśmy gatunkiem pedantycznym, który lubi mieć wszystko usystematyzowane. Dlatego wprowadziliśmy podział wiedzy na dyscypliny: to jest chemia, to będzie biologia, a tamto nazwiemy materiałoznawstwem. W praktyce rozróżnienia te nie mają większego sensu, bo współczesna nauka wymaga szerokiego, interdyscyplinarnego spojrzenia. Najlepszym przykładem jest zdrowie człowieka – aby o nie zadbać, potrzebujemy wiedzy, umiejętności i technologii z niemalże każdej dyscypliny nauki. I właśnie przekraczaniem tych sztucznych granic zajmują się na co dzień nasi goście: prof. Zofia Stasicka (chemia koordynacyjna), prof. Iwona Wybrańska (farmakogenetyka) i dr Katarzyna Wybrańska (inżynieria materiałowa). Prowadzenie: Grzegorz Jasiński.

Gdzie leżą granice wyobraźni w tworach kultury? Czym są wyobrażenia w poezji, widmowe osoby dramatu, fantazmaty w malarstwie? Jaki status ma na przykład słynna Imaginacja, która dręczy Kordiana ? Czym jest ta hipostaza – upostaciowany stan psychiczny bohatera stworzonego przez Juliusza Słowackiego? Co wchodzi w zakres imaginarium romantycznego – fantastycznego świata, uznawanego przez wielu artystów tego okresu za równie prawdziwy jak ten realny? Nawet jeśli źródłem wizji jest doświadczenie narkotyczne jak w „Lambro” – „opiumowej” powieści poetyckiej Słowackiego. Dlaczego mottem ballady „Romantyczność” Adama Mickiewicza jest fragment „Hamleta” : „Methinks, I see… Where?/ – In my mind’s eyes.” „Zdaje mi się, że widzę… Gdzie?/ Przed oczyma duszy mojej”? Z jakiego powodu wyobraźnia dla Wieszcza jest narzędziem poznawczym doskonalszym niż „szkiełko i oko” uczonego? Czy twory swobodnych fantazji są tylko bezładnym kłębowiskiem przypadkowych obrazów? Jaki – na przykład – może być klucz do odczytania hermetycznych dzieł plastycznych Hieronima Boscha? Czy wizja końca świata, wyobraźnia apokaliptyczna może połączyć artystów różnych epok? Czy Boschowskie „Piekło muzykantów” z tryptyku „Ogród rozkoszy ziemskich” ma cokolwiek wspólnego z Witkacowskim „Pocałunkiem mongolskiego księcia w lodowej pustyni”? Na te i inne tematy w porannym paśmie RMF Classic Bogdan Zalewski rozmawia z historykiem literatury i tłumaczem profesorem Andrzejem Borowskim z Uniwersytetu Jagiellońskiego

Krytyka badań jest nieodłącznym elementem nauki. Niektórzy naukowcy twierdzą, że bez krytyki niemożliwy byłby postęp w nauce a jej obecność sprawia, że robimy coraz lepsze badania. W tym odcinku podcastu spróbujemy porozmawiamy o tym, jaka jest różnica pomiędzy rzetelną krytyką a krytykanctwem, które spotykamy w środowisku naukowym. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”. Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin naukowych, wstrząsa podstawami naszej wiedzy i podkopuje społeczne zaufanie do samej nauki. Nie mamy wątpliwości, że nauka odpowiedzialna społecznie musi spełniać kryteria “otwartej nauki”.

Ten odcinek podcastu poświęcony będzie szczegółowemu omówieniu tzw. kryzysu replikacyjnego w nauce. Zastanowimy się, po co nam replikacje badań (bo przecież chcemy odkrywać nowe rzeczy) i porozmawiamy o tym, kiedy replikację można uznać za udaną. Po drodze pojawią się kontrowersje dotyczące samej replikacji oraz sposobów interpretacji wyników badań replikacyjnych oraz pytanie dotyczące tego co powinniśmy replikować (jeżeli już chcemy). Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”. Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin naukowych, wstrząsa podstawami naszej wiedzy i podkopuje społeczne zaufanie do samej nauki. Nie mamy wątpliwości, że nauka odpowiedzialna społecznie musi spełniać kryteria “otwartej nauki”.

W niniejszym odcinku rozmawiamy o jednym z największych problemów zachodniej myśli: wolnej woli. Czy jesteśmy sprawcami własnych działań? Czy bez wolności możliwa jest odpowiedzialność? Co nauka mówi o uwarunkowaniach naszych decyzji? Jak mają się do siebie prawniczy i naukowy obraz człowieka? Zagadnienia te przybliża dr Łukasz Kurek, filozof i prawnik z Katedry Filozofii Prawa i Etyki Prawniczej UJ, autor książki "Dualizm przekonań" (Kraków: Copernicus Center Press 2016).  Czym jest umysł? Jak działa? W cyklu "Rozmowy o umyśle" dr Mateusz Hohol (Centrum Kopernika Uniwersytetu Jagiellońskiego; więcej informacji: www.hohol.pl) i jego goście: psychologowie, neuronaukowcy i filozofowie, rozmawiają o różnych obliczach współczesnej kognitywistyki, czyli interdyscyplinarnej perspektywy badawczej, której celem jest zrozumienie ludzkich (i nie tylko) procesów poznawczych.

Kolejny odcinek podcastu poświęcony zostanie roli czasopism w kształtowaniu otwartej nauki. Porozmawiamy o złych, drapieżnych czasopismach i ich praktykach biznesowych oraz o strategiach walki z takimi czasopismami. Ważne dla nas będzie pokazanie w jaki sposób, za pomocą wytycznych dotyczących transparentności i otwartości, z problemem złych i drapieżnych czasopism starają się radzić sobie naukowcy. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”. Literatura: Grudniewicz et al., Predatory journals: no definition, no defence, Nature 576, 210-212 (2019) https://www.nature.com/articles/d41586-019-03759-y Eriksson, S., & Helgesson, G. (2017). The false academy: predatory publishing in science and bioethics. Medicine, Health Care and Philosophy, 20(2), 163-170. https://link.springer.com/article/10.1007/s11019-016-9740-3 Stop this waste of people, animals and money https://www.nature.com/news/stop-this-waste-of-people-animals-and-money-1.22554 https://predatoryjournals.com/journals/ TOP Guidelines: https://osf.io/9f6gx/ TOP Factor: https://www.topfactor.org/ Kidwell, M. C., Lazarević, L. B., Baranski, E., Hardwicke, T. E., Piechowski, S., Falkenberg, L. S., ... & Nosek, B. A. (2016). Badges to acknowledge open practices: A simple, low-cost, effective method for increasing transparency. PLoS biology, 14(5), e1002456. https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1002456 Social Psychological Bulletin: https://spb.psychopen.eu/index.php/spb Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin

W kolejnym odcinku naszym gościem był Emanuel Kulczycki, filozof kultury, specjalista z zakresu komunikacji społecznej i oceny badań naukowych. Profesor Kulczycki omówił z nami temat celów jakie stawiamy (oraz możemy stawiać) przed ewaluacją nauki oraz to, w jaki sposób możemy te cele projektować tak, aby urzeczywistniać pewne ogólne wartości, które przypisujemy praktyce badawczej. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Gościem niniejszego odcinka jest dr hab. Emanuel Kulczycki, prof. UAM https://ekulczycki.pl Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”. Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin naukowych, wstrząsa podstawami naszej wiedzy i podkopuje społeczne zaufanie do samej nauki. Nie mamy wątpliwości, że nauka odpowiedzialna społecznie musi spełniać kryteria “otwartej nauki"

Kolejny odcinek poświecony jest kwestii oceny pracy naukowej. Zastanowimy się, po czym można poznać dobrego badacza i dobrą badaczkę i jaką rolę dla tej oceny odgrywa (a jaką powinno odgrywać) publikowanie w czasopismach o wysokim Impact Factor. Przeanalizujemy alternatywne wobec Impact Factor kryteria oceny. Przyjrzymy się także temu, jak oceniać wkład w pracę zespołową. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”. Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin

Kolejny odcinek poświęcony jest zagadnieniu otwartego dostępu do publikacji. Porozmawiamy o tym, jaki mamy obecnie model dostępu do treści naukowych i w jaki sposób dostęp ten można ułatwić poprzez publikowanie w otwartym dostępie. Porozmawiamy również o buncie akademii przeciwko wielkim korporacjom stojącym za czasopismami naukowymi oraz o nielegalnych próbach otworzenia dostępu do publikacji naukowych. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”. Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin naukowych, wstrząsa podstawami naszej wiedzy i podkopuje społeczne zaufanie do samej nauki. Nie mamy wątpliwości, że nauka odpowiedzialna społecznie musi spełniać kryteria “otwartej nauki”.

Kolejny odcinek poświęcony jest problemowi ograniczonego dostępu do danych z badań naukowych. Powiemy o uzasadnionych powodach braku dostępu takich jak ochrona danych wrażliwych oraz o tym, jak sobie z nimi radzić. Omówimy standardy, jakie powinny spełniać dane, aby mogły służyć innym. Zastanowimy się również nad kwestią, kiedy udostępniać dane oraz przedstawimy korzyści, jakie wynikają z dzielenia się danymi. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin naukowych, wstrząsa podstawami naszej wiedzy i podkopuje społeczne zaufanie do samej nauki. Nie mamy wątpliwości, że nauka odpowiedzialna społecznie musi spełniać kryteria “otwartej nauki”. Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”.

W kolejnym odcinku opowiemy więcej o jednej z praktyk otwartej nauki, jaką jest prerejestracja badań. Przyjrzymy się temu, w jaki sposób pozwala ona poradzić sobie z problemem nadmiernej elastyczności badaczy w zakresie stawania hipotez po tym, jak znane są rezultaty badań (tzw. HARKing = Hypothesizing After the Results are Known). Przeanalizujemy najczęściej pojawiające się wątpliwości związane z prerejestracją oraz zastanowimy się, czy prerejestracja „działa” w praktyce. Na końcu omówimy specjalny format artykułów (Registered Report), w którym m.in. metoda badania i plan analiz wyników są recenzowane jeszcze przed zebraniem danych. Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin naukowych, wstrząsa podstawami naszej wiedzy i podkopuje społeczne zaufanie do samej nauki. Nie mamy wątpliwości, że nauka odpowiedzialna społecznie musi spełniać kryteria “otwartej nauki”. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu „Otwarta Nauka w Centrum Kopernika”.

Tematem niniejszego odcinka jest rozwój sztucznej inteligencji, począwszy od czasów pionierskich, aż po te zupełnie współczesne. Omawiając cztery podejścia do sztucznej inteligencji: symbolizm, koneksjonizm, obliczeniowe modelowanie mózgu i biorobotykę, próbujemy odpowiedzieć na pytanie czego dokonać muszą inżynierowie by najlepiej odwzorować nasze umysły. Zastanawiamy się ponadto na czym polega natura naszego myślenia.   „Od mózgu do umysłu” to cykl w którym dr Mateusz Hohol (Centrum Kopernika Uniwersytetu Jagiellońskiego) przybliża różne oblicza współczesnej kognitywistyki, czyli interdyscyplinarnej perspektywy badawczej, której celem jest zrozumienie ludzkich (i nie tylko) procesów poznawczych.

Choć niemal wszystkie zwierzęta potrafią się komunikować za pomocą rozmaitych sygnałów, tylko ludzie wykorzystują w tym celu symboliczny język. W jaki sposób go nabyliśmy?  Czy język jest adaptacją biologiczną, czy wynalazkiem kulturowym? Czym różni się od systemów komunikacji występujących u naszych najbliższych krewnych? I kiedy nasi przodkowie zaczęli się nim posługiwać?  Dr hab. Sławomir Wacewicz, prof. UMK jest językoznawcą i ewolucjonistą, kieruje Centrum Badań nad Ewolucją Języka na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Współautor książki "Ewolucja języka. W stronę hipotez gesturalnych" (WN UMK 2015).

W trzecim odcinku podcastu „Otwarta nauka w Centrum Kopernika” będziemy przyglądać się cyklowi życia badania naukowego i zastanawiać się, jak ten cykl powinien być przeprowadzany w duch transparentnej i rzetelnej „otwartej” nauki. Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin naukowych, wstrząsa podstawami naszej wiedzy i podkopuje społeczne zaufanie do samej nauki. Nie mamy wątpliwości, że nauka odpowiedzialna społecznie musi spełniać kryteria “otwartej nauki”. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach).

W drugim odcinku podcastu „Otwarta nauka w Centrum Kopernika” zastanowimy się, jak przebiega i jak powinien przebiegać proces produkcji wiedzy i nauki, i na których etapach tego procesu może dojść do nadużyć oraz dlaczego system, w ramach którego ten proces przebiega, sprzyja dokonywaniu tych nadużyć. Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin naukowych, wstrząsa podstawami naszej wiedzy i podkopuje społeczne zaufanie do samej nauki. Nie mamy wątpliwości, że nauka odpowiedzialna społecznie musi spełniać kryteria “otwartej nauki”. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach).

W pierwszym odcinku podcastu „Otwarta nauka w Centrum Kopernika” spróbujemy przedstawić diagnozę stanu współczesnej nauki. Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że przeżywa ona okres rozkwitu i triumfu – codzienne doniesienia prasy popularnonaukowej niejednokrotnie informują o przełomowych badaniach i odkryciach. W tym odcinku pochylimy się jednak nad ciemniejszą stroną działalności naukowej i spróbujemy wskazać błędy i nadużycia, jakie zdarzają się w procesie badań naukowych i ich raportowaniu. Gospodarzami podcastu są dr Katarzyna Jaśko (Uniwersytet Jagielloński) oraz dr Bartosz Janik (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Pojęcie „otwartej nauki” przywoływane jest nieustannie w aktualnych dyskusjach toczonych w środowisku naukowym. Rozumie się przez nie otwarty (nieodpłatny i nieograniczony czasowo ani terytorialnie) dostęp do publikacji naukowych, a także udostępnianie przez naukowców zarówno wyników badań, jak i zgromadzonych danych oraz algorytmów wykorzystanych do ich przetwarzania. Celem postulowanych przez zwolenników „otwartej nauki” praktyk i rozwiązań jest zwiększenie przejrzystości całego procesu prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników, unikanie patologii (takich jak oszustwa naukowe) i zwiększenie społecznego zaufania do nauki. Postulaty te wyłoniły się m.in. w odpowiedzi na kryzys replikacyjny, który obejmuje coraz większą liczbę dyscyplin naukowych, wstrząsa podstawami naszej wiedzy i podkopuje społeczne zaufanie do samej nauki. Nie mamy wątpliwości, że nauka odpowiedzialna społecznie musi spełniać kryteria “otwartej nauki”.

Psychologia ewolucyjna to jeden z obszarów badań psychologii tłumaczący ludzkie zachowania w kontekście ewolucji biologicznej i kulturowej jako wynik stopniowego rozwiązywania problemów adaptacyjnych pierwotnych ludzi.  O tym, co psychologia ewolucyjna może powiedzieć o ludzkiej moralności, oraz jakie zastrzeżenia możemy przeciw temu wyprowadzić opowiadał dr Mateusz Hohol.

Czym jest umysł? Jak działa? W cyklu "Rozmowy o umyśle" dr Mateusz Hohol (Centrum Kopernika Uniwersytetu Jagiellońskiego) i jego goście rozmawiają o różnych obliczach współczesnej kognitywistyki.  Gościem odcinka jest dr hab. Marcin Gorazda, prawnik oraz filozof ekonomii, autor książek "Filozofia ekonomii", "Granice naturalizacji prawa". W trakcie dyskusji stara się on odpowiedzieć na pytanie czy ustalenia psychologii, czy też szerzej nauk o poznaniu, zrewolucjonizowały ekonomię? Nie tylko w teorii, ale też w praktyce. Dr hab. Gorazda wskazuje również perspektywy i granice stosowania modeli matematycznych w ekonomii oraz przygląda się metodologicznemu statusowi ekonomii.

Czym jest realność a czym wirtualność? Czy ten podział nadal jest aktualny? Czy to, co rozumiemy przez wirtualność, może tworzyć realne doświadczenie? Naszym przewodnikiem po filozofii sieci będzie Sidey Myoo, który podczas wywiadu analizuje ontologię, jaka towarzyszy światom wirtualnym. To właśnie w tej rzeczywistości tworzymy awatary, prowadzimy rozmowy, budujemy alternatywne światy.

Choć nowe technologie zmieniają życie społeczne i polityczne, to trudno o jednoznaczną ocenę tych zmian. Wpływ rewolucji informatycznej na proces wyłaniania władz publicznych należy oceniać ze szczególną ostrożnością. Korzyści płynące z wykorzystania innowacyjnych sposobów głosowania (e-voting) wcale nie są oczywiste, a zagrożenia jak najbardziej realne. Jeżeli weźmiemy pod uwagę możliwości oszustwa, jakie daje rozwój technologiczny (np. w kontekście zjawiska "deepfake"), to niebezpieczeństwa stają się jeszcze lepiej dostrzegalne. Te inne kwestie zostają poruszone przez prof. Jarosława Flisa.  Jarosław Flis - doktor habilitowany socjologii, publicysta, komentator polityczny. Pracownik Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Codziennie wymieniamy interakcje, wchodzimy w dyskusje czy tworzymy opinie o świecie za pomocą internetu i odpowiednich aplikacji. Nawet nasze najbliższe relacje ulegają zmianie a emocje często zapośredniczamy w znakach dwukropka i nawiasu. Czy w erze cyfryzacji inaczej realizujemy potrzeby bliskości, uznania czy bycia kochanym? Jak nasze relacje kształtują się, gdy korzystamy z aplikacji randkowych? Czy możemy opisać się w kilku słowach i dzięki nim stać się atrakcyjnymi dla wirtualnego partnera? O tym i innych zagwozdkach internetowego świata rozmawiamy z prof. Bogdanem de Barbaro.  Nagranie zrealizowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą "DIALOG" w latach 2016-2019.

Tomasz Stawiszyński to filozof, publicysta i eseista, autor audycji radiowych. Tym razem przyjechał do Krakowa, by porozmawiać ze mną o przemijaniu, starzeniu się, względności odczuwania upływu czasu, stosunku do czasu narcystycznego człowieka XXI wieku. Nie będziemy unikać trudnych tematów naszego podejścia do choroby, cierpienia, niesprawności. Zastanowimy się nad COVID-owym zatrzymaniem świata i jego skutkami. Zadamy sobie pytanie w jakim znaczeniu pandemia stała się serum prawdy.  Prowadzenie: Dominika Dudek Nagranie w ramach Copernicus Festival Organizatorzy: Copernicus Center, Fundacja Tygodnika Powszechnego, Uniwersytet Jagielloński, Tygodnik Powszechny Przy wsparciu: Miasto Kraków, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Templeton Religion Trust Projekt współfinansowany ze środków Miasta Kraków

Zapraszamy Państwa na spotkanie z profesorem Stefanem Chwinem – powieściopisarzem, historykiem literatury, eseistą, krytykiem literackim i wspaniałym wykładowcą. W rozmowie z Profesor Dominiką Dudek poruszy temat czasu. Wspólnie zastanowią się, czym są ciekawe czasy, czy czas może być bohaterem literackim i czy literatura i sztuka mogą być ocaleniem przed nieuchronną ciągłością utrat. Nagranie w ramach Copernicus Festival Organizatorzy: Copernicus Center, Fundacja Tygodnika Powszechnego, Uniwersytet Jagielloński, Tygodnik Powszechny Przy wsparciu: Miasto Kraków, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Templeton Religion Trust Projekt współfinansowany ze środków Miasta Kraków

Zapraszamy na fascynującą podróż w krainę historii z profesorem Normanem Davies’em. Dowiemy się, czy dla historyka ważniejszy jest czas czy przestrzeń, jak w ciągu dziejów zmieniało się podejście do czasu, czy historia jest nauczycielka pokory i czy Polska jest ewenementem. To wszystko zostanie okraszone anegdotami z niezwykłego życia tego najbardziej polskiego Brytyjczyka.  Prowadzenie: Dominika Dudek Nagranie w ramach Copernicus Festival Organizatorzy: Copernicus Center, Fundacja Tygodnika Powszechnego, Uniwersytet Jagielloński, Tygodnik Powszechny Przy wsparciu: Miasto Kraków, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Templeton Religion Trust Projekt współfinansowany ze środków Miasta Kraków

Będziemy rozmawiać o ściganiu się z czasem, początkach pasji kolarskiej, tryumfach i dramatach. Wrócimy do igrzysk olimpijskich w okresie zimnej wojny i zastanowimy się co dla sportowca oznacza pandemiczne przesunięcie igrzysk w Tokio. Poznamy kulisy wyścigów kolarskich, a także dowiemy się dlaczego warto być weganinem.  Prowadzenie: Dominika Dudek Nagranie w ramach Copernicus Festival Organizatorzy: Copernicus Center, Fundacja Tygodnika Powszechnego, Uniwersytet Jagielloński, Tygodnik Powszechny Przy wsparciu: Miasto Kraków, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Templeton Religion Trust Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Projekt współfinansowany ze środków Miasta Kraków.

Prof. January Weiner (2) i dr January Weiner (3) mają wiele wspólnego: dzielą 50 proc. tych samych genów, wykonują tę samą profesję – obaj są biologami – i noszą to samo imię i nazwisko. Z jednym z najbardziej wpływowych i szanowanych polskich ekologów, autorem podręczników akademickich i wieloletnim wykładowcą Uniwersytetu Jagiellońskiego, oraz jego synem, specjalizującym się w zagadnieniach biomedycznych, porozmawiamy o tym jak szybko trzeba poprawiać podręczniki do biologii, czy sztuczna inteligencja zastąpi kiedyś epidemiologów oraz dlaczego Bill Gates – a także wielu naukowców – faktycznie przewidziało obecną pandemię – choć nie mogli oni przewidzieć jaki dokładnie będzie jej przebig i jaki konkretnie patogen ją wywoła. Prowadzenie: Łukasz Kwiatek (Tygodnik Powszechny, Centrum Kopernika). Nagranie w ramach Copernicus Festival Organizatorzy: Copernicus Center, Fundacja Tygodnika Powszechnego, Uniwersytet Jagielloński, Tygodnik Powszechny Przy wsparciu: Miasto Kraków, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Templeton Religion Trust Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Projekt współfinansowany ze środków Miasta Kraków.

Słynna psychoanalityk Marie-Louise von Franz rozwinęła koncepcję swego mistrza Carla Gustava Junga o momentach, w których zewnętrzne zdarzenia zdają się ekranem naszego wewnętrznego świata. To właśnie o obrazach naszej autorefleksji i o naszym subiektywnym odczuwaniu czasu będziemy rozmawiać z wybitną poetką. Nagranie w ramach Copernicus Festival Organizatorzy: Copernicus Center, Fundacja Tygodnika Powszechnego, Uniwersytet Jagielloński, Tygodnik Powszechny Przy wsparciu: Miasto Kraków, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Templeton Religion Trust Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Projekt współfinansowany ze środków Miasta Kraków.

W rozmowie z prof. Szymonem Malinowskim między innymi o tym, jak czas pandemii koronawirusa wpłynął na możliwości badania i lepszego rozumienia zmian klimatycznych, czy atmosfera ma szanse zauważyć związane z lockdownem spadki emisji, czy wreszcie nieuniknione po obecnym kryzysie zmiany w gospodarce, pójdą w kierunku dla klimatu korzystnym. Nagranie w ramach Copernicus Festival Organizatorzy: Copernicus Center, Fundacja Tygodnika Powszechnego, Uniwersytet Jagielloński, Tygodnik Powszechny Przy wsparciu: Miasto Kraków, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Templeton Religion Trust Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Projekt współfinansowany ze środków Miasta Kraków.

Na co dzień konfrontujemy się z różnymi wymiarami czasu, wyzwaniami, którym musimy sprostać mimo tego, że upływa on nieubłaganie. Czy czas w naszym życiu dzieli się na kilka wymiarów? Czy możemy mówić o czasie sportowca, czasie prywatności, czasie kobiety? Czy możemy mieć czas na miłość? Czy choroba przychodzi do nas zawsze w nieodpowiednim czasie? O tym rozmawiają Katarzyna Kubisiowska i Justyna Kowalczyk. Nagranie w ramach Copernicus Festival Organizatorzy: Copernicus Center, Fundacja Tygodnika Powszechnego, Uniwersytet Jagielloński, Tygodnik Powszechny Przy wsparciu: Miasto Kraków, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Templeton Religion Trust Dofinansowano z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Projekt współfinansowany ze środków Miasta Kraków.

Zanim oszukiwanie samego siebie zdobyło zainteresowanie jakiegokolwiek przedstawiciela nauk empirycznych, cieszyło się zainteresowaniem filozofów. W kolejnym wykładzie z cyklu "Granice nauki. Zmuszamy do myślenia" zarysowano filozoficzne rozważania na temat samooszustwa, by na ich tle przedstawić modele tego zjawiska, które można tworzyć w obrębie neuronauki poznawczej.

Czym jest inteligencja? W jaki sposób można ją mierzyć? Czy można poprawić swoją inteligencję? Czy testy na inteligencje są wiarygodne i co w rzeczywistości mierzą? Czy istnieją ludzie z IQ powyżej 150? Co oznacza wysokie IQ? Na te i inne pytania związane z inteligencją w wykładzie z cyklu „Granice nauki II: Zmuszamy do myślenia" wybitny psycholog, prof. Edward Nęcka

Czy pandemia zagraża demokracji, wolności i sprawiedliwości? O relacjach między prawami obywatela a potrzebą sprawnego działania państwa. Gościem będzie dr Wojciech Ciszewski, prawnik specjalizujący się w filozofii polityki. Rozmowa przedstawia wyniki badań przeprowadzonych częściowo w ramach projektu “Restrykcje i represje stanu epidemii (prawne aspekty funkcjonowania społeczeństwa w trakcie i po pandemii)”. Projekt finansowany ze środków konkursu SocietyNow!#1 w ramach programu Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim.

Czy władza może nam zakazać aktywności fizycznej? Jak wyważyć interes klubów sportowych i bezpieczeństwo zdrowotne społeczeństwa? Czy lekarz ma obowiązek leczyć, nawet z narażeniem się za zagrożenie zakażeniem? Gościem będzie dr Szymon Tarapata, prawnik, adwokat i popularyzator nauki. Rozmowa przedstawia wyniki badań przeprowadzonych częściowo w ramach projektu “Restrykcje i represje stanu epidemii (prawne aspekty funkcjonowania społeczeństwa w trakcie i po pandemii)”. Projekt finansowany ze środków konkursu SocietyNow!#1 w ramach programu Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim

Czy widmo globalnego zagrożenia powinno zmienić nasze podejście do relacji państwo-jednostka? Czy państwo ma prawo działać bezprawnie, by zapewnić nam przetrwanie? Gościem będzie dr Kamil Mamak, prawnik, filozof i pasjonat nowych technologii.  Gość: dr Kamil Mamak  Rozmowa przedstawia wyniki badań przeprowadzonych częściowo w ramach projektu “Restrykcje i represje stanu epidemii (prawne aspekty funkcjonowania społeczeństwa w trakcie i po pandemii)”. Projekt finansowany ze środków konkursu SocietyNow!#1 w ramach programu Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim.

Pandemii COVID-19 towarzyszy wysyp teorii spiskowych i pseudonaukowych. Wystarczy chwila surfowania w Internecie, aby natknąć się na sugestie, że koronawirus jest dziełem wielkich koncernów farmaceutycznych, skutkiem działania sieci 5G, albo „zasłoną dymną” by rządy mogły zamykać obywateli w domach. Równie ważne co obalanie poszczególnych pseudoteorii jest dostarczenie odpowiedzi na pytania skąd się one biorą, dlaczego tak wielu ludzi im ulega, i kto jest na nie najbardziej podatny. Odpowiedzi dostarczyć mogą nauki społeczne, szczególnie psychologia. To nie jedyne zadanie, a także szansa, dla psychologii w czasie zarazy. Psychologia może być pomocna w przewidywaniu ludzkich zachowań, a także wskazywać na ograniczenia ludzkiej racjonalności, które powinniśmy wszyscy brać pod uwagę. O zagadnieniach tych opowiada dr Łukasz Jach, specjalista w zakresie psychologii odbioru nauki

Rozmowa z prof. Bogdanem de Barbaro, psychiatrą i psychoterapeutą „Miłość w czasach zarazy” Porozmawiamy o emocjach, jakie wyzwala w ludziach pandemia; o tym dlaczego gorzej radzą sobie ludzie sukcesu; o rodzinach zamkniętych w czterech ścianach w czasie kwarantanny; o miłości, nienawiści i przemocy; o tym czy czeka nas baby-boom, czy może epidemia rozwodów; o lęku, smutku, samotności we dwoje; o tym jak poradzić sobie ze zniweczonymi planami i nadziejami, z poczuciem zagrożenia, z dystansem społecznym”; o tym jaki będzie „homo separatus” i co w relacjach międzyludzkich zmienia życie w maseczce. Prowadzenie: Profesor Dominika Dudek

Rozmowa z dr hab. Moniką Bociągą-Jasik, specjalistą chorób zakaźnych, dr med. Konstantym Sułdrzyńskim, anestezjologiem, zajmującym się intensywna opieką medyczną oraz Jędrzejem Majką, podróżnikiem, autorem książek, który w jedną ze swoich podróży udał się na oddział COVIDowy. „Na pierwszej linii ognia” Będziemy rozmawiali o ciężkiej pracy, zmęczeniu, lęku. O tym jak ważne są ludzkie gesty i co pomaga w zdrowieniu. Spojrzymy na walkę z COVIDem z punktu widzenia pacjenta, lekarza zakaźnika mającego pod swoją opieką chorych w szpitalu, ale i tych pozostających w domowej izolacji oraz lekarza z Oddziału Intensywnej Opieki Medycznej, ratującego życie tym najciężej chorym Prowadzenie: Profesor Dominika Dudek

Modele matematyczno-komputerowe towarzyszą nam na co dzień, pozwalając choćby prognozować pogodę. Pandemia COVID-19 sprawiła jednak, że „model” stał się jednak jednym z najczęściej powtarzanych w mediach terminów naukowych. Prognozy epidemiologiczne, których dostarczają specjaliści od modelowania stają się jednym z podstawowych źródeł, w oparciu o które zapadają kluczowe decyzje na temat struktury naszego życia. Jakie są możliwości oraz ograniczenia matematyczno-komputerowego modelowania pandemii? Jakie dane uwzględniają modele, a jakie nie? Czy decydenci rzeczywiście słuchają naukowców? Na te oraz inne pytania odpowiada dr. inż. Franciszek Rakowski, twórca jednego z wiodących polskich modeli epidemiologicznych.

Rozmowa z prof. Ryszardem Gryglewskim, Kierownikiem Katedry Historii Medycyny CM UJ: „Zaraza w dziejach” Porozmawiamy o historii wielkich epidemii, dziesiątkujących ludzkość: o „zarazie ateńskiej” – tajemniczej chorobie, która zniszczyła kwitnące miasto i pozbawiła życia Peryklesa; o „czarnej śmierci”: dżumie Justyniana i tej, powracającej w Europie aż do XIX wieku; o cholerze i śmierci Adama Mickiewicza; o grypie hiszpance i wrocławskiej ospie. Zapytam jak walczono w przeszłości z „morowym powietrzem” i czy my możemy współcześnie nauczyć się czegoś od dawnych lekarzy. Prowadzi: Profesor Dominika Dudek

Rozmowa z ks. Jackiem Prusakiem, jezuitą, psychologiem i psychoterapeutą W turbulentnych czasach historii ludzie w naturalny sposób kierowali się ku supranaturalizmowi, duchowości, szukali rozwiązań i pociechy w religii. Czy w obecnym kryzysie związanym z pandemią możemy obserwować podobne zjawisko? Czy Covid-19 może przyczynić się do poszukiwań duchowych, większej osobistej religijności? Jakie znaczenie na przyszłość mogą mieć ograniczenia praktyk religijnych? Czy przyczynią się do laicyzacji, zwłaszcza wśród młodych, czy wręcz przeciwnie – ludzie zatęsknią za Kościołem? Czy COVID-19 może oczyścić Kościół z grzechu klerykalizmu? Jak nadciągający kryzys ekonomiczno-społeczny wpłynie na relacje ludzi z Kościołem? Prowadzenie: Profesor Dominika Dudek

Ks. Michał Heller czyta fragment swojej najnowszej książki “Ważniejsze niż wszechświat” – będzie to rozdział poświęcony czasoprzestrzeni i wieczności.

Rozmowa z prof. Jerzym Hausnerem, ekonomistą, byłym Ministrem gospodarki, pracy i polityki społecznej Pana Profesora J. Hausnera zapytam o przewidywane konsekwencje ekonomiczne pandemii, o nadchodzący kryzys, o największe zagrożenia, ale i o możliwe środki zapobiegawcze i drogi wyjścia z kryzysu. Czy obecna sytuacja jest jakaś szczególna, czy może przewidywana recesja wpisuje się w zwyczajny rytm „lat tłustych i lat chudych”? Prowadzenie: Profesor Dominika Dudek

Rozmowa z prof. Andrzejem Matyją, Kierownik II Katedry Chirurgii Ogólnej CM UJ, Prezes Naczelnej Izby Lekarskiej Na jak przygotowany system medycyny w Polsce napotkała pandemia? Nie widać w naszym kraju takiej tragedii, jaką obserwowaliśmy we Włoszech czy Hiszpanii – jak można to wytłumaczyć? Które działania MZ były trafione, a które błędne lub wdrożone zbyt późno? Czy teraz jest odpowiedni czas na luzowanie ograniczeń? Co będzie z medycyną po pandemii? Jakie są główne zagrożenia? Prowadzenie: Profesor Dominika Dudek

Rozmowa Wojciecha Bonowicza z Michałem Hellerem

 Odkrycie naturalnej promieniotwórczości związków uranu, dokonane w roku 1896 przez Henri Antoine Becquerela, było jednym z kluczowych odkryć w fizyce końca XIX wieku. Zjawisko to, początkowo niedocenione nawet przez samego odkrywcę, zostało starannie zbadane przez Marię Skłodowską-Curie oraz Piotra Curie, a wyniki tych prac przyniosły wszystkim trzem wymienionym osobom Nagrodę Nobla z Fizyki w roku 1903.   W wykładzie będzie krótko przedstawiony stan badań bezpośrednio poprzedzających odkrycie promieniotwórczości, a następnie założenia metodologiczne eksperymentów Becquerela oraz państwa Curie. Będą też zarysowane kierunki badań fundamentalnych inspirowanych odkryciem promieniotwórczości, a podjętych przez fizyków około roku 1900. Omówione zostaną główne konsekwencje poznawcze tych badań, a także ich niektóre skutki praktyczne.  

 Eksperyment nagraniowy (playback experiment), podczas którego analizuje się zachowanie zwierząt, którym odtwarza się nagrane wcześniej odgłosy wydawane przez osobniki tego samego gatunku w różnych okolicznościach, po raz pierwszy został przeprowadzony pod koniec XIX wieku przez amerykańskiego zoologa Richarda Lyncha Garnera, jednego z pionierów badań nad małpami. Początkowo eksperyment ten bardziej kojarzono z cyrkowymi pokazami, ale po ponownym odkryciu go dla nauki w drugiej połowie XX wieku stał się fundamentalnym narzędziem badawczym w etologii kognitywnej.  Podczas wykładu Łukasza Kwiatka przyjrzymy się historii eksprymentów nagraniowych, z uwzględnieniem najbardziej spektakularnych badań, które pozwoliły lepiej zrozumieć umysły wielu gatunków – małp, morskich ssaków, drapieżników lądowych czy ptaków. 

 Jeśli emocje ludzi choć po części podobne są do tych, jakich doświadczają niektóre zwierzęta, źródłem tego faktu muszą być współdzielone obwody mózgowe. Czy za emocje odpowiedzialne są tylko schowane głęboko w naszych mózgach struktury podkorowe, czy też istotną rolę w życiu emocjonalnym odgrywa nowsza ewolucyjnie kora mózgowa? Czy emocje są - jak twierdzono przez stulecia - tym samym co uczucia? Jeśli nie, to czy emocjom, których doświadczają inne zwierzęta towarzyszą także uczucia? Niniejszy wykład poświęcony będzie historii neurobiologicznych i neurokognitywnych badań nad emocjami. W jego tracie zobaczymy różne, także najnowsze, teorie, które odpowiadają między innymi na powyższe pytania. Przyjrzymy się także historii wykorzystania metod badawczych - rejestracji sygnału pojedynczych neuronów, metod psychofizjologicznych, obrazowania aktywności mózgu czy badań jego uszkodzeń w służbie zrozumienia emocji. 

 Jak w historii rozwoju nauki zmieniała się nasza odpowiedź na pytanie: czy Wszechświat składa się z takich samych składników chemicznych jak nasze bezpośrednie otoczenie, nasza planeta Ziemia? Jak na to pytanie odpowiadamy dzisiaj? 

 Jak mechanika kwantowa opisuje atom? Podczas wykładu zastanowimy się nad ontologicznym statusem tzw. orbitali atomowych. Rozważymy czy „planetarny” model atomu jest całkowicie błędny, a jeśli tak, to co mechanika kwantowa oferuje w zamian. Usłyszymy o eksperymencie, który pozwolił wykonać „zdjęcie” orbitali atomu wodoru i zastanowimy się, jak takie zdjęcia interpretować. 

Odkrycie naturalnej promieniotwórczości związków uranu, dokonane w roku 1896 przez Henri Antoine Becquerela, było jednym z kluczowych odkryć w fizyce końca XIX wieku. Zjawisko to, początkowo niedocenione nawet przez samego odkrywcę, zostało starannie zbadane przez Marię Skłodowską-Curie oraz Piotra Curie, a wyniki tych prac przyniosły wszystkim trzem wymienionym osobom Nagrodę Nobla z Fizyki w roku 1903.   W wykładzie będzie krótko przedstawiony stan badań bezpośrednio poprzedzających odkrycie promieniotwórczości, a następnie założenia metodologiczne eksperymentów Becquerela oraz państwa Curie. Będą też zarysowane kierunki badań fundamentalnych inspirowanych odkryciem promieniotwórczości, a podjętych przez fizyków około roku 1900. Omówione zostaną główne konsekwencje poznawcze tych badań, a także ich niektóre skutki praktyczne. 

 Swoją żywieniową niezaleźność rośliny zawdzięczają badanemu od kilku stuleci procesowi fotosyntezy. Dzięki niej z dwutlenku węgla i wody, przy udziale energii słonecznej, tworzone są cząsteczki glukozy, czyli paliwa napędzającego życie komórki. Zaopatrywanie w niezbędne składniki możliwe jest dzięki szeregowi przystosowań w budowie rośliny oraz niesamowitym mechanizmom molekularnym. Ich tajemnice odkrywane są do dziś.  W swoim wykładzie dr Mariusz Gogól opowiada o tym, jak pogłębiała się nasza wiedza na temat procesu fotosyntezy - jednej z najważniejszych przemian biochemicznych w przyrodzie.  

Alchemię sprowadza się czasem do "protochemii", swego rodzaju prymitywną formę nowożytnej, naukowej chemii. To jednak nieporozumienie. Alchemia stanowiła przez setki, jeśli nie tysiące lat, od starożytności po czasy Renesansu, element światopoglądu każdego wykształconego człowieka, leżący na styku duchowości, medycyny, astrologii i wiedzy o materii. W trakcie wykładu spróbujemy zrekonstruować najważniejsze aspekty pracy i wiary alchemika, w tym również te, które przemieniły się później w praktykę i teorię nauk chemicznych. 

 Przeczące intuicji i "zdrowemu rozsądkowi" implikacje towarzyszyły mechanice kwantowej od samego początku. Szczególne kontrowersje wzbudzało istnienie tzw. stanów splątanych, w których to jedna cząstka zdaje się natychmiast wiedzieć co czyni jej partner, choćby był on na drugim krańcu Wszechświata.  Głośna debata Alberta Einsteina z Nielsem Bohrem poświęcona temu zagadnieniu odbywała się jedynie na gruncie filozofii, do momentu w którym John Steward Bell zaproponował swoją słynną nierówność spełnioną w mechanice klasycznej, a łamaną w mechanice kwantowej. Od tego czasu łamanie nierówności Bella zostało zaobserwowane w różnorakich eksperymentach, przyznając rację Bohrowi. Czy jednak Einstein na pewno się mylił? I co ma z tym wspólnego nasza wolna wola? 

W spotkaniu wzięli udział: dr hab. Sebastian Szybka, fizyk i kosmolog, autor artykułu o nierozwiązanym przez Newtona problemie trzech ciała, oraz red. Michał Kuźmiński, dziennikarz naukowy i zastępca redaktora naczelnego "Tygodnika Powszechnego", autor wywiadu z prof. Masonem. 

W dyskusji wzięli udział dr Mateusz Hohol, Kinga Wołoszyn-Hohol i Paweł Bakalarz, autorzy artykułów opublikowanych w dodatku. Spotkanie poprowadzi Łukasz Kwiatek.  

 Zjawisko transpiracji roślinnej jest wszechobecne i odczuwalne, a jednak zachodzi niezauważenie. Po raz pierwszy zainteresował się nim XVIII-wieczny botanik i fizjolog Stephen Hales udowadniając, że rośliny funkcjonują dzięki transferowaniu przez swoje organizmy wody z jednoczesną absorpcją powietrza. Finezyjne zastosowanie prostych mechanizmów osmotycznych sprawia, że to rośliny właśnie, jako układy pneumatyczno-hydrauliczne, warunkują obieg wody w przyrodzie i to często w niezwykle malowniczy sposób. 

Korzenie embriologii sięgają XVII-wiecznej teorii preformacji, zgodnie z którą męskie komórki rozrodcze zawierają miniaturowe kopie dorosłego organizmu (tzw. homunkulusa). Rozwój mikroskopii i metod eksperymentalnych pozwolił jednak odrzucić tę koncepcję i zapoczątkować naukowe badanie niezwykle dynamicznych pierwszych etapów życia organizmów.  W swoim wykładzie dr. Szymon Drobniak opowie o początkach nowożytnej embriologii oraz przedstawi historię odrzucenia teorii preformacji oraz rekapitulacji. 

 Zagadnienie koordynacji wzrostowej i ruchowej roślin zwróciło uwagę nauki stosunkowo późno – w XIX wieku. Badania, które doprowadziły do wykrycia chemicznego regulatora tych procesów – tzw. auksyn – zapoczątkował sam Karol Darwin. Okazało się, że rośliny wcale nie są takie statyczne. Dzięki wytwarzanym hormonom i prostym mechanizmom reakcyjnym ich życie jest niezwykłą odpowiedzią na skomplikowane pytania stawiane przez warunki środowiskowe. Wymiar tego dialogu jest nie tylko naukowy - wiedza o fitohormonach jest szeroko wykorzystywana w rolnictwie, ogrodnictwie czy gospodarstwie domowym. 

Czy mózg jest jednolitą strukturą, czy też dzieli się na wyspecjalizowane komórki, pełniące specyficzne funkcje? To jedno z najważniejszych pytań, jakie stawiali sobie biolodzy na przełomie XIX i XX w. Kluczowe dla zrozumienia funkcjonowania najważniejszego dla większości zwierzą - w tym ludzi - organu, było opracowanie techniki barwienia tkanki mózgowej, która pozwoliła uchwycić bogactwo struktury, jaką mogą tworzyć neurony. Jednym ze współtwórców tej techniki był hiszpański anatom i fizjolog, Santiago Ramón y Cajal, który w nauce wykorzystał swoje talenty artystyczne i sprawił, że nauka o mózgu "nabrała kolorów". Podczas wykładu Macieja Dulewicza posłuchamy o życiu i działalności Cajala, jego głośnym sporze z innym wybitnym neurobiologiem - Włochem Camillo Golgim - z którym dzielił otrzymaną w 1906 r. Nagrodę Nobla, oraz ideach i przewidywaniach hiszpańskiego uczonego, które wyprzedzały jego epokę.  

 W 1933 roku astronom Fritz Zwicky zauważył, że galaktyki wchodzące w skład gromady Coma poruszają się znacznie szybciej niż powinny, biorąc pod uwagę masę tej gromady wywnioskowaną na podstawie jej obserwowanej jasności. Zwicky doszedł zatem do wniosku, że większość materii budującej gromadę Coma nie świeci - jest ciemna. To początek pojęcia ciemnej materii w fizyce i astronomii. W czasie wykładu zostanie wyjaśnione, jaka była ewolucja tego pojęcia, czym może być i czym nie może ciemna materia, dlaczego jest ona tak ważna i budzi takie zainteresowanie, jak jej szukać oraz jakie są z nią związane kontrowersje. 

W pierwszej połowie XX wieku w ramach tzw. ruchu eugenicznego, powołując się na osiągnięcia naukowe, zwłaszcza w ramach genetyki i biologii ewolucyjnej, a także troskę o przyszłe pokolenia, czy dobrobyt społeczny, prowadzono w istocie bezwzględną "wojnę przeciw słabym", niepasującym do modelu doskonałego, zdrowego społeczeństwa. Geneza tej jednej z najbardziej mrocznych kart w historii cywilizacji Zachodu wciąż nie jest jednak dobrze zbadana. W ramach referatu prof. Wojciecha Załuskiego zostaną omówione różne hipotezy tłumaczące pojawienie się i popularność tego ruchu, stanowiącego radykalne odejście od tradycji chrześcijańskiej i - szerzej - humanistycznej. 

Zapraszamy na kolejny wykład z cyklu "Granice Nauki: przełomy w nauce" - tym razem prof. Iwona Wybrańska opowie o genomice - dziedzinie nauki, która zajmuje się badaniem struktury i zależności pomiędzy składnikami genomów. Słuchacze będą mogli zaznajomić się z granicami genetyki oraz współczesną wiedzą na temat zjawisk epigenetycznych, związanych z ekspresją genów, a także wykorzystaniem ustaleń genomiki w medycynie. 

 Emocje czasem traktowane są tylko jako zbędny dodatek do procesów poznawczych, albo coś „mącącego” umysł. O tym jak duży wpływ mają one na nasze zachowanie wiedzieli już myśliciele starożytni. Trzeba było jednak wieków by potraktowane zostały one jako część ewolucyjnego dziedzictwa człowieka, które umożliwia mu przetrwanie i radzenie sobie w świecie, także społecznym. W niniejszym wykładzie będziemy się przyglądać jak na emocje spoglądali starożytni: Hipokrates, Galen i Arystoteles, czym były one w średniowieczu, jak widzieli je nowożytni filozofowie Kartezjusz i Spinoza, a także co o emocjach sądził Karol Darwin. Przyjrzymy się wreszcie losom teorii Darwina na gruncie współczesnej psychologii emocji pytając czy rzeczywiście wszyscy ludzie wyposażeni są w zestaw niezależnych od kultury emocji uniwersalnych. 

 Podczas wykładu prof. Dominika Dudek opowie o tym, jak w toku dziejów zmieniało się podejście do chorób psychicznych i osób, które na nie cierpią. Jakimi metodami w przeszłości próbowano leczyć chorych psychicznie i zapobiegać ich rozprzestrzenianiu się w społeczeństwie? Jak rozwijała się neurochirurgia i kiedy zaprzestano przeprowadzania inwazyjnych zabiegów, takich jak lobotomia? Jak wiele - i dlaczego - musieli wycierpieć pacjenci oddziałów psychiatrycznych jeszcze w połowie ubiegłego wieku?  

 Julius Wagner-Jauregg, Egas Moniz i Eric Kandel to trzej laureaci nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny którzy w ścisły sposób związani są z psychiatrią. Na trudny rozwój psychiatrii jako nauki wskazuje tematyka badań za które naukowcom tym przyznana została ta prestiżowa nagroda. Jauregg zajmował się indukowaniem gorączki jako remedium na różne choroby w tym choroby psychiczne oraz choroby układu nerwowego (rok 1927). Moniz wyróżnienie otrzymał za opracowanie metody leczenia chorób psychicznych, którą znamy jako lobotomię przedczołową (rok 1949). Najbardziej współczesny nam, Kandel, nagrodę otrzymał za prace nad fizjologicznymi podstawami pamięci, które były bardzo ważnym elementem jego własnej wizji psychiatrii jako nauki. Metody rozwijane przez każdego z uczonych mogą być krytykowane, jednak niezaprzeczalnie są to milowe kroki na drodze rozwoju tej dość kontrowersyjnej nauki, jaką jest psychiatria. W wystąpieniu Bartosz Janik odniesie się również do współczesnej debaty dotycząca naukowych podstaw psychiatrii i spróbuje odpowiedzieć na pytanie, czy możliwa jest pełna naturalizacja psychiatrii. 

Friedricha Augusta von Hayeka nie trzeba przedstawiać. Wybitny austriacki ekonomista w roku W 1974 otrzymał Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla. Mało kto jednak wie, że sam był przeciwnikiem takiej nagrody, obawiając się, że Nobel z dziedziny ekonomii mógłby być tendencyjnie przyznawany prekursorom "mód" intelektualnych - a ekonomia to zdecydowanie poważna sprawa. Twórczość Hayeka zarówno w obszarze ekonomii oraz filozofii jest nadal żywa i przywoływana, czy to w przypadku ostatniego kryzysu gospodarczego czy rozważań o ekonomii socjalnej. 

 Tegoroczna nagroda Ig Nobla w zakresie medycyny została przyznana zespołowi naukowców pod przewodnictwem Hajime Kimata za badania, w których wykazano, iż namiętne całowanie się skutecznie obniża poziom przeciwciał IgE we krwi. Tym samym radośnie przyjęto interpretację, że pocałunki są rzeczywistym lekarstwem na alergie – patologiczne i do dziś zagadkowe, nieadekwatne reakcje immunologiczne.  

 Laureat nagrody Nobla z medycyny i fizjologii (z 1973 r.) Konrad Lorenz był wybitnym austriackim badaczem mechanizmów zachowania się zwierząt i faktycznym twórcą nowoczesnej etologii.  Najbardziej znany z eksperymentów z gęsiami gęgawami, na podstawie których odkrył zjawisko wdrukowania (sprawiając, że nowo wyklute gęsi uważały go za swoją matkę), przez całe życie badał zachowania, zwłaszcza terytorialne i godowe, najróżniejszych gatunków, przede wszystkim ryb koralowych i ptaków. W swoim domu prowadził prawdziwą menażerię i niczym doktor Dolittle rozmawiał ze swoimi licznymi podopiecznymi – doskonale naśladując ich gesty czy okrzyki.  Lorenz dał się również poznać jako człowiek obdarzony wyjątkowym talentem literackim - swoje niezwykłe przygody z pracy i życia ze zwierzętami opisał w wielokrotnie wydawanych, pełnych humoru „Rozmowach ze zwierzętami”, natomiast w tłumaczonych na wiele języków książkach takich jak „Tak zwane zło”, „Regres człowieczeństwa” czy „Po drugiej stronie zwierciadła” zawarł rozważania dotyczące pochodzenia agresji i moralności oraz wnikliwie przyglądał się ludzkiej naturze. 

Neutrina to jedne z najbardziej zagadkowych cząstek elementarnych. Przez ponad 30 lat uznawano, że - podobnie jak fotony - nie mają one masy. Jednak w eksperymentach systematycznie neutrin "brakowało" - mierzono ich mniej niż przewidywała teoria. Aby wyjaśnić tę zagadkę trzeba założyć, że neutrina oscylują zmieniając swoje własności, co wymaga ich niezerowej masy. I to było odkrycie na miarę nagrody Nobla. 

W kolejnym wykładzie z cyklu "Granice Nauki: Noble i IgNoble" dr Zdzisław Pogoda opowie o najcenniejszej nagrodzie przyznawanej matematykom - Medalu Fieldsa, nazywanym "matematycznym Noblem". Wykład dr. Pogody, wybitnego popularyzatora matematyki, autora wielu książek, m.in. "Królowa bez Nobla", odbył się w szczególny dzień: 10 grudnia, czyli rocznicę ustanowienia Nagrody Nobla i dzień śmierci jej fundatora. 

IgNoble miały być początkowo humorystyczną odpowiedzią na powagę Nagród Nobla, swego rodzaju anty-Noblami, przyznawanymi za najmniej znaczące odkrycia mijającego roku. Z roku na rok okazują się być one jednak coraz donioślejszą okazją, dostarczającą emocji intelektualnych nie mniejszych niż ich nobliwy pierwowzór. Ukoronowaniem tego procesu było przyznanie w 2010 roku Nagrody Nobla z fizyki Sir Andre Geimowi, który dziesięć lat wcześniej otrzymał... IgNobla. Celem wykładu dr. Łukasza Lamży będzie przybliżenie niezwykłej historii IgNobli i ich tajemnych związków z Nagrodami Nobla, ale też zastanowienie się - jak nakazuje temat: pół żartem, pół serio - nad samą istotą nauki i potęgą ludzkiego intelektu. 

 Eerland i współpracownicy w 2011 opublikowali wyniki eksperymentu, którego uczestnicy mieli za zadanie szacować różnego rodzaju wielkości (np. wysokość wieży Eiffla). Podczas tego zadania uczestnicy mieli pochylać swoje ciało w lewą bądź w prawą stronę. Podawane przez nich oszacowania były systematycznie większe, gdy pochylali się w prawo niż wtedy, gdy pochylali się w lewo. To uhonorowane IG Noblem badanie to tylko jeden z wielu pomysłowych eksperymentów w zakresie tzw. ucieleśnionego poznania matematycznego, które pokazują, że nasze umysły wiążą liczby z przestrzenią wokół naszego ciała. To z pozoru zabawne badanie, jako jedno z wielu przyczyniło się między innymi do tego, co wiemy o tym, jak nasze umysły radzą sobie z przetwarzaniem abstrakcyjnych pojęć. 

 Mogłoby się wydawać, że im mniejsze są nasze kompetencje w jakiejś dziedzinie, tym ostrożniejsi będziemy wykonując związane z nią działania i tym większe będą nasze wątpliwości co do prawdopodobieństwa osiągnięcia sukcesu. Psychologiczne badania laureatów Ig Nobla z lat 2000 oraz 2013 wskazują jednak, że niejednokrotnie sprawy mają się całkiem odwrotnie: im mniejsze są nasze faktyczne kompetencje tym bardziej jesteśmy skłonni wysoko je oceniać. Po pierwsze, przy zastosowaniu precyzyjnej metodologii potwierdzono coś co czego zawsze się spodziewaliśmy: osoby, których zdolność oceny sytuacji jest zaburzona przez alkohol mają wyższe mniemanie na temat swoich zdolności do wygłaszania zabawnych przemówień. Nie przekłada się to jednak na analogiczną ocenę u obserwatorów. Po drugie, wskazano, że osoby, które gorzej radzą sobie z zadaniami sprawdzającymi zdolności językowe i logicznie często oceniają swoje kompetencje w tych dziedzinach jako ponadprzeciętne. Znaczenie uzyskanych wyników nie polega jedynie na kolejnym poszerzeniu katalogu ludzkiej irracjonalności. Pokazują one, że w wielu przypadkach kompetencja w danej dziedzinie jest warunkiem metakompetencji w tej dziedzinie, czyli zdolności do adekwatnej oceny własnych zdolności. 

W 2008 roku zespół Geoffrey'a Millera uhonorowany został nagrodą Ig-Nobla za badania prowadzone w barach dla samotnych mężczyzn. Ich wyniki ujawniły związek między wysokością napiwków zostawianych przez mężczyzn, a fazą cyklu menstruacyjnego tancerek. Wywołało to burzliwą dyskusję na temat struktury męskich umysłów (niektórzy spekulują na temat istnienia "detektora owulacji") oraz scenariusza ewolucji Homo sapiens, ale i również zasadności psychologii ewolucyjnej. 

 Erwin Schrödinger, najbardziej znany z myślowego eksperymentu "kota Schrödinger", jest jednym z twórców mechaniki kwanotwej. Znany jest także z książki "Czym jest życie?", w której rozważał fenomen życia z perspektywy fizyki, oraz esejów filozoficznych.