CultPost

Marka aktivizmi, geçtiğimiz 20 yılın en popüler olgularından biri. Özellikle 1990’lı yıllardan günümüze markalar giderek daha yaygın bir biçimde dünyanın sorunlarına dikkat çekmeye başladılar. Markalar sadece tüketicilere satılan ürünleri değil, dünyayı ve toplumu dönüştürme potansiyeli olan sembolleri ve değişim enerjisini de temsil eder hale geldi. Cinsiyet eşitliği, çok-kültürlülük, kapsayıcılık ve sürdürülebilirlik gibi akımlar markaların en çok ilgilendikleri aktivizm temaları oldu. Diğer yandan toplumsal hareketlerin de geldiği noktada görsellerin ve özellikle reklamın gücünden faydalanmaya başladığını görmekteyiz. Bir yandan markalar aktivistleşirken, dünyayı değiştirmeye çalışan aktivizmler de markalaşmaya başlıyor. Bu podcastte yeni çıkan “Marka Aktivizmi: Eleştirel Bir Bakış” başlıklı kitabım üzerinden marka aktivizmi kavramını ele alırken, marka, reklam ve toplumsal değişim ilişkisine dair yorumlarımı aktarıyorum.

Boğa Boğa, Nisan 2023’te Netflix’te yayınlanan bir Onur Saylak (yönetmen) ve Hakan Günday (senaryo) anlatısı. Film, yaşadıkları sorunlar nedeniyle İstanbul’dan ayrılarak Assos’a yerleşen Yalın (Kıvanç Tatlıtuğ) ve Beyza’nın (Funda Eryiğit), yeni hayatlarındaki sınıfsal çatışmaları ve psikolojik gerilimleri konu ediniyor. Yalın için huzurlu bir ev arayışının adresi olarak beliren köy, yaşanan gelişmelerin sonucunda güvensizliğin ve yersiz yurtsuzluğun mekanına dönüşüyor. CultPost’un bu bölümünde Yalın’ın taşra deneyimini, Sigmund Freud’un “tekinsiz” (uncanny – unheimlich) kavramı üzerinden psikanalitik bir yaklaşımla yorumluyorum.

Kesişimsellik, kesişimsel feminizm, kesişimsel reklamcılık, sinemada kesişimsellik… Amerikalı feminist akademisyen Kimberlé Crenshaw’un öne sürdüğü “kesişimsellik” (intersectionality), 1990’lı yıllardan itibaren feminist çalışmalarda tartışılmaya başlandı. Bireyin toplumsal deneyiminde cinsiyetin tek etken olarak değerlendirilemeyeceğini belirten kesişimsellik, kadınların ve erkeklerin sınıfsal, ırksal, dinsel, kültürel, cinsel, bedensel, yaş ve görünüm eksenli farklılaşan kimliklerine odaklandı. Günümüzde reklamcılık, gazetecilik ve sinema başta olmak üzere medyanın pek çok alanında karşımıza çıkan bir olgu olarak kesişimsellik, daha kapsayıcı ve çoğulcu temsil imkanlarını sorgulamamızı sağlıyor. CultPost’un dördüncü bölümünde kesişimsellik kavramını medya ve popüler kültür bağlamında ele alıyorum.

Femvertising: “Feminism” ve “Advertising” kelimelerinden türetilen feminist reklamcılık… Günümüzde Nike, Always, Dove ve daha biçok global ve yerel marka kadınları geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinin dışında, güçlü ve özgür bireyler olarak gösteren reklamlar yayınlıyor, kadın-erkek eşitsizliğine yol açan sorunlara değiniyor. Peki, reklam ve ile feminizmin yolları ne zaman ve nasıl kesişti? Bir reklam tam anlamıyla feminist olabilir mi? Femvertising yeterli mi? Reklamcılığın başka bir dönüşüme ihtiyacı var mı? Bu bölümde bu gibi sorular üzerinden reklamcılık ve feminizm ilişkisinin dinamik ve çelişkili serüvenini yorumluyorum.

Atıf Yılmaz’ın yönetmenliğini yaptığı ve Barış Pirhasan’ın senaryosunu yazdığı Aaahh Belinda, 1986 yılında vizyona girmiş olan sinemamızın kült filmlerinden biri. Film, reklam oyunculuğu yapan Dilara’nın, reklam filminde oynamakta olduğu geleneksel bir kadın tiplemesine – Handan’a – dönüşümündeki şaşırtıcı ve travmatik süreçleri aktarıyor. Atıf Yılmaz’ın “sosyal içerikli fantastik film” olarak tanımladığı Aaahh Belinda, farklı sınıfsal ve kültürel aidiyetlere sahip iki farklı kadının karşılaşması açısından dikkat çekici bir anlatı. Deniz Yorulmazer’in yönetmenliğinde, Neslihan Atagül, Serkan Çayoğlu ve Necip Memili gibi oyuncularla yeniden çekilen film Nisan 2023’te Netflix’te yayınladı. CultPost’un yeni bölümünde 1980’lerden 2020’lere Türkiye’nin dönüşen kültürel iklimi üzerinden filmi tartışıyor, anlatıdaki dönüşümü feminizm ve reklam endüstrisi bağlamında ele alıyorum.

2023 yapımı Netflix dizisi “Biz Kimden Kaçıyorduk Anne?”, bir anne ve kızının macera dolu hikayesini konu ediniyor. Aslında bir Perihan Mağden romanı. Türkiye'de ve hatta dünyada en çok izlenen diziler arasına giren yapım, Umut Aral ve Gökçen Usta tarafından yönetilmiş, başrollerinde ise Melisa Sözen ve Eylül Tumbar yer alıyor. İki kadın karakter üzerinden ilerlemesi ve bu kadınların travmatik deneyimlerini ele alması açısından dizi çarpıcı bir toplumsal cinsiyet anlatısı sunuyor. Peki, bu kadınlar sahiden neden kaçıyorlar? Kaçtıkları her ne ise ondan kurtulabilecekler mi? Hadi bunları konuşalım: Adultism, Feminist Dayanışma ve Özgürleşme - Kurtuluş.