Więź. Podcasty nieoczywiste

Czy współczesna literatura jest skazana na hermetyczność i musi być nieczytelna dla ludzi, którzy na co dzień nie mają z nią do czynienia? Urszula Honek dowodzi, że możliwe jest zupełnie inne postrzeganie tego, jak dziś pisze się książki, które spotykają się z uznaniem krytyki.

Swoje postacie z książek konstruuje z krążących lokalnie opowieści zwykłych ludzi, urwanych wspomnień, duchowości starszych kobiet i monologów ludzi, którym życie się nie ułożyło. Dlaczego tak ważne jest, by oddać głos tym, którzy znajdują się na obrzeżach naszej kultury?

O tym w podcaście „Oddech kultury” Damian Jankowski rozmawia z Urszulą Honek – polską poetką i prozaiczką, laureatką tegorocznej Nagrody Conrada za zbiór opowiadań „Białe noce”.

Czy umiemy jeszcze umierać? Pytanie to wydaje się sprzeczne z intuicją, nie ma wszak niczego pewniejszego i bardziej oczywistego, niż nieuchronna śmierć każdego z nas. A jednak nasza kultura funeralna, zwyczaje, obrzędy i wiedza wokół tego, jak zajmować się i żegnać z naszymi bliskimi zmarłymi – to wszystko odchodzi w niepamięć. Nieoswojona śmierć powraca do nas prędzej czy później i zastaje bezradnymi.

Czy śmierć – własną i bliskich – można w jakiś sposób oswoić? Czego może nauczyć nas konfrontacja ze śmiercią? Czy w umieraniu i żałobie jest miejsce na czułość?

O tym w podcaście „Zwięźle” rozmawiają Katarzyna Jabłońska i Anja Franczak – założycielka Instytutu Dobrej Śmierci, towarzyszka żałoby, edukatorka i celebrantka ceremonii pożegnania.

W konsekwencji terrorystycznego ataku Hamasu na Izrael 7 października zginęło ponad 1400 osób, a ponad 200 osób jest przetrzymywanych w roli zakładników w Strefie Gazy. Z kolei w wyniku ataków odwetowych Izraela zginęło już ponad 5000 Palestyńczyków, a wielu więcej jest rannych. W tym samym czasie izraelska blokada Gazy doprowadziła do katastrofy humanitarnej na jej terenie.

Czym jest Strefa Gazy i jak wygląda życie w niej? Czy czeka nas dalsza eskalacja walk, a może istnieje szansa na ograniczenie ofiar cywilnych?

O tym w podcaście „Zwięźle” rozmawiają redaktor naczelny Więź.pl Bartosz Bartosik i jego gość, Jan Natkański – znawca Bliskiego Wschodu, były ambasador Rzeczypospolitej w Kuwejcie i Egipcie.

W ciągu ostatnich 50 lat populacje ssaków, ryb, ptaków, gadów i płazów na świecie zmniejszyły się średnio o 69%, w tym czasie zniknęło też prawie 20% lasów deszczowych w Amazonii. Czy uda się ocalić bioróżnorodność na naszej planecie? Czy w zglobalizowanym świecie istnieją jeszcze naprawdę dzikie miejsca? W Polsce parki narodowe zajmują 1% powierzchni – czy to dużo, czy mało? Dlaczego od 2001 r. nie powstał żaden nowy?

O tym wszystkim dr Paweł Średziński, dziennikarz, miłośnik przyrody i autor książek jej poświęconych, opowie Ewie Buczek w nowym odcinku jej podcastu „Zrozumieć więcej”.

„Zielona granica” Agnieszki Holland i „Jezus umarł w Polsce” Mikołaja Grynberga to dwie opowieści o granicy polsko-białoruskiej, których narratorami są aktywiści niosący pomoc ludziom w drodze. Opowiadane przez nich historie spotykają się często z niedowierzaniem, kpiną i zarzutami o jednostronność.

Czemu odwracamy oczy od tego, co dzieje się na naszych granicach? Jak o spotkaniach z ludźmi w drodze opowiadają pomagający im wolontariusze? Czy będziemy umieli przepracować dehumanizujący język, jakim przez ostatnie lata posługiwano się wobec imigrantów? Rozmawiają o tym w podcaście „Zwięźle” Karol Grabias i Mikołaj Grynberg, fotograf, pisarz, reporter, autor zbioru rozmów „Jezus umarł w Polsce”.

Mija 10 lat od jednego z najtragiczniejszych aktów kryzysu migracyjnego w Europie – katastrofy u wybrzeża Lampedusy, kiedy to zginęło 366 osób przybywających z Afryki Północnej. Mimo ówczesnych haseł polityków „nigdy więcej” po dekadzie humanitarna katastrofa powtarza się na naszych oczach.

Dlaczego nie powinniśmy już dziś mówić o kryzysie migracyjnym? Czy obecna polityka Unii Europejskiej jest adekwatną odpowiedzią na to, co dzieje się na granicach naszego kontynentu? Jak może wyglądać personalistyczna polityka migracyjna? Rozmawiają o tym w podcaście „Zwięźle” Karol Grabias i Rafał Cekiera, doktor nauk społecznych, socjolog migracji, autor m.in. książki: „Uchodźcy, migranci i Kościół katolicki” wydanej przez wydawnictwo Więź.

„Noc ciemna” to duchowe doświadczenie, które zwykle kojarzymy z mistyką św. Jana od Krzyża – twórcy duchowości karmelitańskiej i wielkiego reformatora. W czasie „nocy ciemnej” człowiek wierzący odczuwa wszechogarniającą ciemność, a nawet opuszczenie przez Boga. Stan ten może jednak prowadzić do duchowego oczyszczenia i uwolnienia od naszych religijnych iluzji. 

Co dziś może powiedzieć nam „noc ciemna” o kondycji naszej wiary? Jak opisywali i przeżywali to doświadczenie wielcy mistycy: św. Jan od Krzyża i św. Teresa z Lisieux? Czy nawet najgłębszej wierze mogą towarzyszyć epizody głębokiej niewiary? I gdzie szukać drogowskazów, gdy spada na nas poczucie duchowego opuszczenia?

O to wszystko w nowym odcinku podcastu „Półprzewodnik po nocy ciemnej” Zbigniew Nosowski zapyta Mateusza Filipowskiego OCD – zakonnika, karmelitę, patrologa i byłego duszpasterza akademickiego we Wrocławiu, obecnie pracującego w karmelitańskim domu rekolekcyjnym w Gorzędzieju nad Wisłą.

Jaki los czeka miłość w świecie, który ulega dyktatowi optymalizacji i walki z przypadkowością? Czy psychoterapia i rozwój technologii będą w stanie zaspokoić nasze potrzeby duchowe? W jaki sposób teatr może pomóc nam rozmawiać o tym wszystkim i uchronić nas przed plemiennymi wojnami?

O to wszystko w nowym odcinku podcastu „Pomiędzy” Sebastian Duda zapyta Marcina Zbyszyńskiego, reżysera, scenarzystę teatralnego i filmowego, założyciela niezależnego warszawskiego teatru Potem-o-tem.

Dwa lata temu przyglądaliśmy się z napięciem temu, co działo się w Usnarzu Górnym. Nie mogliśmy sobie zdawać sprawy, że to dopiero początek dramatu, który w polskich i białoruskich lasach trwa nieprzerwanie od tamtego czasu. Dziś wiemy już, że po polskiej stronie zmarło przynajmniej 50 osób.

Od niemal dwóch lat przy granicy działa także Punkt Interwencji Kryzysowej Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie. Na czym polega działalność PIK-u? Jak wyglądają interwencje w lasach? Kim są ludzie, którzy go tworzą i skąd czerpią siłę?

O tym wszystkim Ewie Buczek w jej podcaście „Zrozumieć więcej” opowiada Jakub Kiersnowski, prezes KIK-u oraz pomysłodawca i współtwórca PIK-u.

Na przestrzeni ostatnich dni i tygodni obchodziliśmy 10. rocznicę śmierci Sławomira Mrożka, 19. rocznicę odejścia Czesława Miłosza i stulecie urodzin Wisławy Szymborskiej.

Czy epoka wielkiej polskiej literatury bezpowrotnie się zakończyła? Czy jesteśmy świadkami erozji zaufania czytelników do powagi słowa pisanego? A może, paradoksalnie, po dominacji takich nazwisk jak Miłosz czy Mrożek, literatura zyskała drugi oddech? Rozmawiają o tym w podcaście „Zwięźle” Damian Jankowski i Eliza Kącka, pisarka, literaturoznawczyni, adiunktka na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Po prawie trzech latach od powołania Państwowej Komisji ds. Pedofilii jej przewodniczący złożył rezygnację na ręce marszałek Sejmu. Wkrótce z udziału w PKDP zrezygnowało dwoje kolejnych jej członków, w tym zastępca przewodniczącego. Każdej z decyzji towarzyszyły medialne dyskusje o pracy komisji i o tym, czy wykonywane przez nią zadania nie zaczęły być kłopotliwe dla rządzących i hierarchów Kościoła.

Jak spotkanie ze skrzywdzonymi, zwłaszcza w Kościele, wpłynęło na duchowość człowieka, który kierował pracami Państwowej Komisji ds. Pedofilii, jasno deklarując się jako człowiek wierzący? Dlaczego postanowił on ustąpić ze swej funkcji w instytucji, w której misję wciąż wierzy? Gdzie odnajduje nadzieję w czasie ciemnej nocy Kościoła? Czy utrata wzroku może nauczyć nas czegoś o wierze?

O to wszystko w nowym odcinku podcastu „Półprzewodnik po nocy ciemnej” Zbigniew Nosowski zapyta dr. hab. Błażeja Kmieciaka, socjologa prawa, bioetyka i pedagoga specjalnego, a w latach 2020-2023 przewodniczącego Państwowej Komisji ds. Pedofilii.

Trwają obchody 79. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. Wielkimi krokami zbliżamy się do ostatniej okrągłej rocznicy tego wydarzenia, którą będziemy obchodzić wraz z powstańcami.

Jak zmieni się nasz sposób opowiadania o Powstaniu Warszawskim, gdy odejdą ostatni jego uczestnicy? Czy przez ostatnie lata ucichły spory wokół tego wydarzenia i udało się nam zbudować wspólną narrację na jego temat? Rozmawiają o tym w podcaście „Zwięźle” Karol Grabias i Paweł Ukielski, zastępca dyrektora Muzeum Powstania Warszawskiego, historyk, politolog i adiunkt w Zakładzie Europy Środkowo-Wschodniej Instytutu Studiów Politycznych PAN.

W Hollywood trwa strajk aktorów i scenarzystów, zaś na ekranach kin można oglądać dwa największe hity tego lata: „Oppenheimera” Christophera Nolana i „Barbie” Grety Gerwig.

Jak kino musi się zmienić, by ponownie fascynować widownię? Czy amerykański rynek to ziemia dla autorów? Jakie filmy potrafią przetrwać próbę czasu (i być idealną propozycją na wakacje)? Rozmawiają o tym w podcaście „Zwięźle” Damian Jankowski i Katarzyna Kebernik, krytyczka i edukatorka filmowa, laureatka II miejsca w Konkursie o Nagrodę im. Krzysztofa Mętraka (2020, 2023) oraz I miejsca w Konkursie Krytyk Pisze (2020).

Czy w postsekularnym świecie biblijna idea wybaczenia jest jeszcze czytelna? Czego chrześcijaństwo – a szczególnie tradycja prawosławna – może nauczyć nas o przebaczeniu i pojednaniu? Jak rosyjscy filozofowie i pisarze pojmowali możliwość odkupienia win? Jak ewangeliczne przesłanie przekłada się na perspektywy pojednania polsko-ukraińskiego?

O to wszystko w nowym odcinku podcastu „Pomiędzy” Sebastian Duda zapyta Michała Klingera, teologa prawosławnego, biblistę, długoletniego wykładowcę Starego Testamentu w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, emerytowanego profesora w Wyższym Prawosławnym Seminarium Duchownym i byłego dyplomatę.

W jaki sposób sztuczna inteligencja nam zagraża? Czy pierwsze na świecie regulacje dotyczące sztucznej inteligencji, które właśnie zostały uchwalone przez Parlament Europejski, uchronią nas przed dzikim rozwojem AI? Czy algorytmy będą decydować o tym, czy dostaniemy się do pracy lub uzyskamy świadczenia socjalne?

O to wszystko Ewa Buczek zapyta Joannę Mazur, prawniczkę i analityczkę instytutu DELab (Digital Economy Lab) Uniwersytetu Warszawskiego, specjalistkę w zakresie prawnych aspektów rynku cyfrowego.

Niedawno media obiegła bulwersująca wiadomość: wojewoda wielkopolski obciął o 600 tys. zł dotację dla Domu Chłopaków w Broniszewicach. Wkrótce potem pod presją publiczną cofnięto tę decyzję.

O całej sytuacji rozmawia Damian Jankowski w podcaście „Zwięźle” z siostrą Elizą Myk, ekonomką Domu Chłopaków. Nasz redaktor zapyta ją także o potrzeby osób z niepełnosprawnościami, o personalistyczne podejściu do nich. Wspólnie zastanowią się także, w jakich miejscach wydarza się chrześcijaństwo.

Gościem podcastu „Pomiędzy” jest Paweł Dobrowolski – dramaturg, człowiek teatru, dyrektor festiwalu Nowe Epifanie w Warszawie, nowo wybrany dyrektor Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie.

Ostatnio jako dramaturg przygotował wraz z reżyserem Jakubem Skrzywankiem głośny spektakl „Śmierć Jana Pawła II” w Teatrze Polskim w Poznaniu – o ostatnich dniach, zgonie i pogrzebie papieża urodzonego w Polsce. To niezwykłe dzieło staje się w naszej rozmowie podstawą do refleksji na temat kondycji współczesnego katolicyzmu – jego mielizn, ale i trwałej siły duchowej. A także do przedstawienia drogi wiary kogoś, kto jako gej musiał i musi mierzyć się ze stosunkiem swojego Kościoła do nieheteronormatywnych orientacji seksualnych oraz opierających się na nich tożsamości.

Czy pomimo rosnącej liczby osób, które odchodzą od instytucji Kościoła, a także chrześcijaństwa i jego sensu w ogóle, spotkanie teatru i chrześcijaństwa ma potencjał twórczy? Jak chrześcijaństwo może dziś inspirować ludzi teatru? Jak we wspólnocie Kościoła odnajduje się homoseksualista?

Polskie miasta często padają ofiarą betonozy, płotozy czy bilbordozy. Czy tak musi być? Jak wygląda miasto dobre do życia? Czy my, mieszkańcy, mamy realny wpływ na jego kształt? Czy włodarze naszych miast są gotowi zmierzyć się z zanieczyszczeniem wizualnym czy zanieczyszczeniem hałasem?

O to wszystko w podcaście „Zrozumieć więcej” Ewa Buczek zapyta Magdalenę Milert, architektkę, urbanistkę i edukatorkę w zakresie architektury i gospodarki przestrzennej, autorkę profilu Pieing w mediach społecznościowych.

Gdyby to ode mnie zależało, zarządziłbym na najbliższym posiedzeniu Konferencji Episkopatu Polski czytanie książki „Nie umarłam. Od krzywdy do wolności” Tośki Szewczyk – mówi Zbigniewowi Nosowskiemu Robert Fidura, aktywista na rzecz osób skrzywdzonych seksualnie, w naszym specjalnym podcaście książkowym.

Jak rozumieć obchodzoną 3 maja uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski? Co jest inspirujące w duchowości maryjnej? Czy tradycja polskich nabożeństw majowych ma jeszcze przyszłość? O to pyta Katarzyna Jabłońska w podcaście „Więzi” jezuitę, teologa biblijnego i pedagoga ks. Wojciecha Żmudzińskiego.

Według gościa Katarzyny Jabłońskiej królowanie Maryi należy rozumieć w kategoriach troski i odpowiedzialności za osoby potrzebujące pomocy.

– Każda samotna wdowa i każda matka, która straciła dzieci, jest dana nam pod opiekę jako nasza własna matka – uważa Żmudziński.

– Jeżeli przyjmujemy matki, które straciły mężów na wojnie w Ukrainie, matki, którym odebrano dzieci, możemy powiedzieć, że Maryja jest naszą królową, że jesteśmy wierni testamentowi wypowiedzianemu na krzyżu. To mnie zachwyca i inspiruje. Natomiast Maryja jako królowa ziemska, batalistyczna; tego nie rozumiem – dodaje jezuita.

Z Paulą Sawicką i Gabi von Seltmann w 80. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim rozmawia Sebastian Duda.

Gabi von Seltmann jest autorką koncepcji i reżyserką tegorocznej wersji widowiska multimedialnego „Wielka przywraca pamięć”, w którym do krajobrazu Warszawy przywracana jest Wielka Synagoga przy dawnym placu Tłomackie. Paula Sawicka, przewodnicząca Rady Programowej Stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita i przyjaciółka Marka Edelmana, jest współorganizatorką akcji.

Gośćmi Sebastiana Dudy są reżyser Krzysztof Zanussi i odtwórca głównej roli w jego najnowszym filmie „Liczba doskonała” Jan Marczewski.

Patryk Galewski to człowiek, który w pewnym sensie doświadczył zmartwychwstania. Dzięki ks. Janowi Kaczkowskiemu i pracy w puckim hospicjum radykalnie zmienił swoje życie. To właśnie tę historię opowiada film „Johnny”, który w kinach obejrzało 800 tys. widzów i który właśnie bije rekordy popularności na Netfliksie.

Jak przetrwać dzień i życie w dysfunkcyjnej rodzinie? Jak radzić sobie z samotnością, która nie odstępuje nas na krok? Czy poszukiwanie sensu jest istotne w życiu osoby niereligijnej? Czy teatr pomaga zrozumieć śmierć?

Gościnią podcastu „Pomiędzy" Sebastiana Dudy jest reżyserka teatralna Katarzyna Minkowska, laureatka stypendium Młoda Polska, reżyserka m.in. spektaklu „Mój rok relaksu i odpoczynku” w Teatrze Dramatycznym w Warszawie, pierwszej premiery pod dyrekcją Moniki Strzępki.

Polska żyje tragedią niespełna 16-letniego Mikołaja Filiksa, chłopca skrzywdzonego najpierw przez pedofila, a później przez nienawiść, która wylała się na niego i jego rodzinę po ujawnieniu ich tożsamości przez media.

Co tragedia Mikołaja Filiksa mówi nam o kondycji polskich dzieci? Jaki jest stan psychiczny młodego pokolenia? Czy Polska to kraj dla młodych ludzi? Jakie mamy narzędzia, by wzmacniać podmiotowość dzieci i młodzieży w Polsce?

Bartosz Bartosik rozmawia z:

Magdaleną Bigaj – medioznawczynią, założycielką i prezeską Instytutu Cyfrowego Obywatelstwa, członkinią Komitetu Dialogu Społecznego przy Krajowej Izbie Gospodarczej, a także mamą trójki dzieci

Konradem Ciesiołkiewiczem – doktorem nauk społecznych, psychologiem, prezesem Fundacji Orange i przewodniczącym Komitetu Dialogu Społecznego przy Krajowej Izbie Gospodarczej, a także tatą dwójki dzieci 

Jak nasze codzienne doświadczenia i lęki o przyszłość wpływają na przeżywanie wiary? W jaki sposób chrześcijaństwo może być jeszcze atrakcyjne dla osób, które z Kościoła odeszły lub odchodzą?

Zapraszamy na dźwiękowy zapis naszej debaty z okazji 65-lecia „Więzi” z udziałem Bartosza Bartosika, Sebastiana Dudy, Zuzanny Radzik i Filipa Flisowskiego.

Czym chrześcijański post różni się od wyrzeczeń, które podejmujemy coraz powszechniej dla zdrowego stylu życia? Co jest jego istotą? Jak rozumieć post w świecie, gdzie coraz więcej osób nie je mięsa? Czy rzeczywiście – jak usłyszymy w kościołach – z prochu powstaliśmy i w proch się obrócimy?

W środę popielcową Damian Jankowski pyta o to ks. Grzegorza Michalczyka, duszpasterza środowisk twórczych w Warszawie.

W jaki sposób chrześcijańska mistyka łączy się z erotyką? Czy chrześcijańska teologia moralna w odniesieniu do seksualności może służyć za skuteczną weryfikację doświadczeń mistycznych, w których występuje silny komponent erotyczny (ostatecznie są tradycje pozachrześcijańskie, w którym mistyka łączona jest integralnie z seksualnością, np. tantryzm). 

Dlaczego w kierownictwie duchowym w Kościele – i to najpewniej od wieków – dochodziło do przekroczeń, które ostatecznie skutkowały wielką krzywdą i cierpieniem (choć mistyczne doświadczenia, które miały prowadzić do wejścia na tzw. wyższy poziom duchowy służyła za usprawiedliwianie takich przekroczeń)? 

Dlaczego i w jaki sposób mistyka seksualna prowadząca do wykorzystania osób była reprodukowana w różnych wspólnotach kościelnych? Czy raporty z ostatniego czasu na temat wykorzystywania seksualnego w kontekście doświadczeń mistycznych doprowadzą do rewizji rozumienia cielesności i seksualności w chrześcijaństwie? 

Czy mamy do czynienia z punktem zwrotnym?

Tomasza Terlikowskiego pyta o to Sebastian Duda w nowym odcinku podcastu „Pomiędzy”.

Kim jest dzisiaj Jean Vanier dla L'Arche? Jak zmieniła się organizacja założona przez Vaniera po ujawnieniu przemocy psychicznej, duchowej i seksualnej, jakiej się dopuszczał?

W dziesiątym odcinku podcastu „Półprzewodnik po nocy ciemnej” Zbigniew Nosowski pyta o to teolożkę, członkinię zespołu ds. ewaluacji i badań nad rozwojem w strukturach międzynarodowych Federacji L’Arche, a także tłumaczkę streszczenia raportu niezależnej komisji powołanej na zlecenie L'Arche, Ewę Jaruzelską.

Czym była klerykatura dla Stanisława Brzozowskiego, a czym może ona być dla współczesnego czytelnika? Którzy z wielkich pisarzy i artystów mogą być przewodnikami po ciemnej nocy wiary? Co to znaczy, że piękno zstąpiło do otchłani? Czy bez tego byłoby mniej piękne?

Zbigniew Nosowski w dziewiątym odcinku „Półprzewodnika po nocy ciemnej” rozmawia z Elżbietą Mikiciuk, literaturoznawczynią, filolożką, profesor w Zakładzie Dramatu, Teatru i Widowisk Instytutu Filologii Polskiej na Wydziale Filologicznym UG i świecką dominikanką.

Z okazji XXVI Dnia Judaizmu w Kościele katolickim o tym, jak zmieniało się chrześcijańskie spojrzenie na Żydów, rozmawiają: Stanisław Krajewski (judaizm), ks. Grzegorz Michalczyk (katolicyzm) i Jerzy Sojka (luteranizm). Dyskusję prowadzi Marta Titaniec, sekretarz generalna Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów.

Rozmowa odbyła się 15 stycznia 2023 r. w kościele środowisk twórczych w Warszawie.